Cəzalandırılma sözü, “cəzalandırılmaq” fellərinin məsdər formasından törəmişdir və əsasən bir hərəkətin, əməlin, və ya qanunsuzluğun nəticəsi olaraq verilən cəza və ya intizam tətbiqini bildirir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi xarakter daşıya bilər. Fiziki cəzalandırılma dəriyə vurulan zərbələr, həbs, sürgün kimi konkret fiziki təsirləri əhatə edir. Mənəvi cəzalandırılma isə tənbeh, qınaq, rüsvayçılıq, ictimai təzyiq və ya müəyyən hüquqlardan məhrum edilmək kimi daha abstrakt, lakin bir o qədər də ağır nəticələrə səbəb ola bilər.
Cəzalandırılmanın məqsədi, əsasən, qanunsuzluğun qarşısının alınması, pis əməllərin təkrarlanmasının qarşısının alınması və ictimai qaydanın qorunmasıdır. Bununla belə, cəzalandırılmanın effektivliyi və ədalətliliyi həmişə müzakirə mövzusudur. Həddindən artıq sərt cəzalar, qisas hisslərinin qızışmasına və yeni problemlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Digər tərəfdən, çox yumşaq cəzalar isə cinayətkarların cəzasız qalmasına və ictimai ədalətin pozulmasına gətirib çıxara bilər. Ona görə də cəzalandırılma sisteminin ədalətli, ədalətli və cəmiyyət üçün faydalı olması üçün diqqətlə düşünülmüş və balanslaşdırılmış olması vacibdir.
Tarix boyu cəzalandırılma üsulları və məqsədləri dəyişikliyə uğramışdır. Qədim dövrlərdə fiziki cəzalar daha çox yayılmışdı, halbuki müasir dövrdə reabilitasiya və yenidən tərbiyə üsullarına daha çox üstünlük verilir. Cəzalandırılma anlayışı müxtəlif mədəniyyətlərdə və hüquq sistemlərində də fərqli şəkildə təfsir oluna bilər. Bəzi mədəniyyətlərdə kollektiv cəza, başqalarında isə fərdin özünə məxsus cəza tətbiq olunur. Bu fərqlərin səbəbi hər bir cəmiyyətin özünəməxsus dəyərlər sistemi və ictimai quruluşundan irəli gəlir.
Nəticə olaraq, cəzalandırılma mürəkkəb bir sosial və hüquqi fenomendir ki, həm ədalətin təmin olunması, həm də cəmiyyətin təhlükəsizliyinin qorunması üçün vacibdir. Ancaq cəzalandırma sisteminin effektivliyi və ədalətliliyi həmişə diqqətdə saxlanılmalı və davamlı olaraq təkmilləşdirilməlidir.