Çal-çarpaz zərfi, əşyaların və ya hadisələrin çarpaz, bir-birini kəsən və ya üst-üstə düşən şəkildə yerləşməsini, düzülməsini və ya hərəkət etməsini ifadə edir. Sadəcə "çarpaz" sözündən fərqli olaraq, "çal-çarpaz" daha çox qarışıqlıq, nizamsızlıq və ya qarşılıqlı kəsişmə hissi verir. Bu, əşyaların sadəcə çarpaz yerləşməsindən daha dinamik və gözü daha çox cəlb edən bir təsviridir.
Hətta "çal-çarpaz"ın fonetik quruluşu belə, bu qarışıqlığı və hərəkəti əks etdirir. "Çal" öncüğünün əlavə olunması, yalnız "çarpaz"ın statik təsvirini dinamikləşdirməklə yanaşı, həm də bir-birini kəsən, üst-üstə düşən xətlərin yaratdığı bir növ qarışıqlığı, dolaşmanı nəzərdə tutur. Misal üçün, ipək parçanın çal-çarpaz toxunması, bir-birini kəsən iplərin əmələ gətirdiyi mürəkkəb və gözəl naxışı xatırladır.
Verilən misal cümlədə ("Qatarı döşündə, beldə çal-çarpaz; Tüfəngtapançalar edilmişdi saz.") "çal-çarpaz" zərfi, qatarın döş və bel hissəsində silahların qarışıq, nizamsız, bir-birini kəsən şəkildə yerləşdirilməsini təsvir edir. Bu təsvir, həm silahların çoxluğunu, həm də onların qeyri-adi və təhlükəli bir şəkildə yerləşdirilməsini vurğulayır. Yəni, sadəcə "çarpaz" deyilməklə əldə edilməyən daha zəngin bir məna verir.
Beləliklə, "çal-çarpaz" zərfi, qarışıqlıq, nizamsızlıq və ya qarşılıqlı kəsişmə elementlərini özündə birləşdirən, "çarpaz"dan daha canlı və təsviri bir ifadədir. Onun istifadəsi, mətnə əlavə bir dinamizm və təfərrüat qatır.