izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Dadü-fəryad sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə "dad-fəryad" kimi izah edilmiş olsa da, daha geniş və dəqiq bir şəkildə araşdırmağa dəyər. Əslində, bu söz, dərin bir əzabı, qəmi, fəlakəti və ya böyük bir faciəni ifadə edir. "Dad" və "fəryad" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bu təsviri ifadə, sadəcə səs-küy və ağlamaqdan daha çox, qəlbin dərinliklərindən qopub gələn, kədər və ümidsizlik hisslərinin ifadəsidir. Bu, bir ağlamaq, bir inilti deyil, həm də daxili bir fəryad, kömək üçün bir yalvarışdır.

Mirzə Şəfi Vaqifin misrasında da görüldüyü kimi ("Gör hesabın mən çəkdiyim azarın; Bu dadü-fəryadın, bu ahü-zarın."), dadü-fəryad, şairin yaşadığı əzabın, çəkdiyi əziyyətin və qəm-qüssənin təsviri üçün istifadə olunmuşdur. Bu misrada sözün ifadə gücü daha aydın görünür. Vaqif, yalnız fəryad etmir, həm də dərin bir qəmin içində olduğunu, əzablarının hesabını soruşduğunu ifadə edir. Dadü-fəryad, burada həm kədərli bir vəziyyətin təsviri, həm də bir növ etirazın ifadəsidir.

Sözün mənasını daha da genişləndirərək, dadü-fəryadın bir millətin, bir xalqın başına gələn ağır bir faciəni, böyük bir fəlakəti ifadə etmək üçün də istifadə edilə biləcəyini söyləmək olar. Mətndəki “Əgər dadüfəryada tez yetişməsək, mümkündür ki, millətdən b...” cümləsinin davamı bilinməsə də, bu hissədəki dadü-fəryad ifadəsinin, milləti böyük bir təhlükənin gözlədiyini və sürətli hərəkətə ehtiyac olduğunu vurğuladığı görünür. Bu, sözün fərdi əzabdan çıxıb, kollektiv bir fəlakətin ifadə vasitəsinə çevrilməsinin göstəricisidir.

Nəticə etibarilə, dadü-fəryad, sadə bir "dad-fəryad" deyil, dərin bir əzabı, faciəni, kədəri və ümidsizliyi ifadə edən, həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə istifadə oluna bilən, güclü bir təsviri ifadədir. Sözün tərkib hissələri olan "dad" və "fəryad" sözlərinin birgə təsiri, onun ifadə gücünü xeyli artırır və onu Azərbaycan ədəbi dilinin zəngin leksikasının ayrılmaz hissəsi edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz