Dağ-dərə sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında geniş mənada təbiətin dağlıq və dərəli relyefini, yəni dağların və dərələrin birlikdə təşkil etdiyi coğrafi ərazini bildirir. Sadəcə "dağ" və "dərə" sözlərinin birləşməsindən ibarət deyil, həmçinin bu ərazinin təbiətinin sərtliyinə, əlçatmazlığına, bəzən də təhlükəliliyini ifadə edir. "Dağ-dərə"nin mənasına çətinlik, maneələr, səyahətin çətinliyi kimi mənalar da əlavə oluna bilər.
Bayatı misalında da görüldüyü kimi ("Dağ-dərəni dolannam; Dərya kimi bulannam") söz birliyi, həm fiziki məsafənin çoxluğunu, həm də ərazi keçilməzliyini, hətta səyahətin gərginliyini, əziyyətini ifadə edir. Şair, dağ-dərələrin içindən keçərək yol aldığını və bu yolun çətinliyini dənizdəki bulanmanın təsviri ilə müqayisə edir. Bu, sözün obrazlı istifadəsinə gözəl bir nümunədir.
Kərimqulunun sözlərində ("Bir də bu qızı kola-kosa, dağdərəyə buraxma!") isə "dağ-dərə" daha çox təhlükəli, nəzarətsiz bir mühit kimi təsvir olunur. Qızın təhlükəsizliyi üçün dağ-dərəyə buraxılmaması təkid edilir. Beləliklə, söz birliyi həm coğrafi bir məkanı, həm də bu məkanla bağlı təhlükə və riskləri ifadə edə bilir.
Nəticə etibarilə, "dağ-dərə"nin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir. Lakin əsas mahiyyətini dağlıq və dərəli ərazilər, sərt təbiət, çətinlik, maneə və bəzən də təhlükə kimi ifadələr təşkil edir. Bu söz birliyinin Azərbaycan ədəbiyyatında və dilində çox geniş istifadə olunması onun ifadə gücünün və obrazlılığının təsdiqidir.