izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Dəxl [ər.] Əlaqə, münasibət, aidiyyət, maraq, toxunma, qarışma, müdaxilə deməkdir. Söz, əsasən "dəxli" şəklində işlənir və bir hadisəyə, məsələyə və ya şəxsə olan əlaqənin, münasibətin dərəcəsini, əhəmiyyətini və ya əsaslılığını ifadə edir. Yəni, bir şeyə "dəxli" olmaq o şeyə aid olmaq, ondan təsirlənmək, onunla bağlı olmaq və ya ona müdaxilə etmək deməkdir. Bəzən də, qeyri-rəsmi nitqdə, işə, məsələyə lazımsız qarışma, özbaşınalıq mənasında da işlədilə bilər.

Misal olaraq verilən “Uşaq mənimdir, baba! Dəxli nədir sizlərə? Kim sizi qəyyum edib, hökm edəsiz bizlərə?” cümləsində “dəxli” sözü, babanın uşağın tərbiyəsinə və həyatına qarışmasının əsassızlığını, bu işə aidiyyatının olmamasını vurğulayır. Söhbət uşağın qəyyumluğunun babaya verilməməsindən gedir. Baba, özünün bu məsələdə heç bir hüququ olmadığını, hərəkətinin haqsız olduğunu bildirmək üçün "dəxli" sözündən istifadə edir.

Lüğətlərdə verilən qısa izahdan fərqli olaraq, “dəxl” sözünün kontekstdən asılı olaraq "maraq", "təsir dairəsi", "əhəmiyyət", "bağlılıq" kimi mənalarda da işlənə biləcəyini qeyd etmək vacibdir. Məsələn, “Bu məsələdə onun dəxli çoxdur” deyəndə onun bu məsələdəki rolunun, təsirinin, əhəmiyyətinin böyük olduğunu ifadə edirik. Sözün istifadəsi həm müsbət, həm də mənfi mənalarda ola bilər. Müsbət mənada, bir işə aidiyyatı olan, işə yaxından maraq göstərən şəxslə bağlı istifadə olunur; mənfi mənada isə lazımsız qarışma, müdaxilə bildirə bilər.

Beləliklə, "dəxl" sözü sadəcə əlaqə, münasibət və ya aidiyyətdən daha geniş bir məna kəsb edir və kontekstdən asılı olaraq fərqli nüanslar əldə edir. Onun istifadəsindəki incəliklərin dərk edilməsi nitqin dəqiqliyi və ifadəliliyi üçün vacibdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz