Dərə sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış coğrafi termindir. Əsasən iki dağ, təpə və ya yüksəklik arasında uzanan, nisbətən dar və dərin, əsasən uzunsov bir çökəkliyi bildirir. Bu tərif, sadəcə olaraq "iki dağ arasında çuxur" mənasından daha əhatəlidir. Çünki dərələr həm dağlıq ərazilərdə, həm də düzənliklərdə müxtəlif geoloji proseslərin nəticəsində əmələ gələ bilər. Düzənliklərdəki dərələr adətən çayların və ya su axınlarının eroziya fəaliyyəti nəticəsində formalaşır.
Dərənin forması və ölçüləri müxtəlif ola bilər. Bəziləri dar və dərin, digərləri geniş və dayazdır. Dərələrin yamaclarının əyrilik dərəcəsi də dəyişkən olur; bəzi dərələrin yamacları dik və qayalı, bəziləri isə yumşaq və əyri-üyrü ola bilər. Dərənin dibi ümumiyyətlə düzənlikdən ibarətdir və burada tez-tez çay, çaycıq və ya su axını müşahidə edilir. Bəzən dərənin dibində bataqlıq ərazilər də ola bilər.
Dərənin əhəmiyyəti yalnız coğrafi baxımdan deyil, həm də ekoloji və mədəni baxımdan böyükdür. Dərələr müxtəlif bitki və heyvan növlərinin məskunlaşması üçün əlverişli mühit yaradır. Əsrlər boyu dərələr insan məskənləri üçün əlverişli yerlər olub, kənd təsərrüfatı və suvarma üçün istifadə olunub. Azərbaycan ədəbiyyatında və folklorunda dərələr romantika və təbiətin gözəlliyi ilə bağlı obrazlar kimi təsvir olunur. Misal üçün, sitatda göstərilən "Ey söyüdlü dərə, ey dumanlı dağ; Səfaya daldığım yerdir bu yerlər" misrası dərənin insan üçün rahatlıq və sülh məkanı kimi təqdim etməsidir.
Beləliklə, "dərə" sözü sadə bir coğrafi termindən daha çoxdur. Bu, müxtəlif ekoloji, mədəni və hətta emosional aspektləri özündə əks etdirən zəngin məna yükü daşıyan bir sözdür.