Diferensial [lat. differentialis] – riyaziyyatda istifadə olunan bir termin olub, əsasən iki əsas mənaya malikdir:
1. Funksiyanın sonsuz kiçik artımı və ya differensialı: Bu mənada diferensial, bir dəyişənə görə funksiyanın sonsuz kiçik dəyişməsinin təsvirinə xidmət edir. Daha dəqiq desək, f(x) funksiyası üçün diferensial, Δx-in sıfıra yaxınlaşması ilə f(x + Δx) - f(x) ifadəsinin limitini təmsil edir. Əgər bu limit mövcuddursa və f(x) funksiyası diferensial oluna bilirsə, onda diferensial df(x) = f'(x)dx kimi təsvir olunur, burada f'(x) funksiyanın törəməsini, dx isə x dəyişəninin sonsuz kiçik artımını göstərir. Bu anlayış, funksiyanın dəyişməsinin qrafik təsvirində tangent xəttinin sonsuz kiçik bir hissəsini təmsil edir və hesablamalarda, xüsusilə də inteqralların hesablanması və yaxınlaşmaların tapılmasında geniş istifadə olunur. Məsələn, əyri boyunca hərəkətin sürətini təyin etmək üçün və ya funksiyanın xətti yaxınlaşmasını tapmaq üçün diferensialdan istifadə edilir.
2. Diferensiala aid olan: Bu məna, diferensial ilə əlaqədar olan hər hansı bir anlayışı, üsulu və ya obyekti əhatə edir. Ən çox rast gəlinən nümunə diferensial tənliklərdir. Diferensial tənliklər, funksiyaların törəmələrini özündə əks etdirən tənliklərdir. Bu tənliklərin həlli, törəmələrinin verilmiş şərtləri ödəyən funksiyanı tapmaqdan ibarətdir. Diferensial tənliklər fizika, mühəndislik, iqtisadiyyat və digər sahələrdə geniş tətbiq olunur, çünki bir çox real həyat prosesləri bu tənliklər vasitəsilə təsvir oluna bilər. Məsələn, radioaktiv maddənin parçalanma sürəti, istilik ötürməsi, elektrik dövrələri və s. diferensial tənliklər ilə modelləşdirilir. Diferensial tənliklər adi diferensial tənliklər və qismən diferensial tənliklər kimi alt kateqoriyalara bölünür.
Beləliklə, "diferensial" termini riyaziyyatın mühüm və çoxşaxəli bir anlayışını təmsil edir və müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur. Onun başa düşülməsi riyazi təhlil və onun tətbiqlərinin dərk edilməsi üçün əsasdır.