Divanələşmə, "divanələşmək" felindən törəmiş bir isimdir və əsasən insanın ağıl sağlamlığının itirilməsi, dəlilik və ya şizofreniya kimi psixi xəstəliklərin inkişafı mənasını verir. Bu proses tədricən və ya ani baş verə bilər, müxtəlif səbəblərdən – ağır travmalar, genetik meyllilik, psixoloji təzyiqlər və ya fiziki xəstəliklər nəticəsində yaranır. Divanələşmə, sadəcə bir vəziyyəti deyil, həm də bir prosesdir; zaman içində dəyişən və inkişaf edən bir vəziyyətdir.
Lüğətlərdəki qısa izahlardan fərqli olaraq, divanələşmənin mahiyyətini daha dərindən anlamaq üçün psixiatriya elminin biliklərindən istifadə etmək lazımdır. Çünki "divanələşmə" termini daha çox ədəbi dilə aiddir və tibbi bir termin olaraq "psixotik pozulma" və ya digər daha spesifik diaqnozlarla əvəz olunmalıdır. Divanələşmənin simptomları çox müxtəlif ola bilər: halüsinasiyalar (var olmayan şeylərin görünməsi və ya eşidilməsi), deluziyalar (yanlış inanclar), əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri, düşüncə pozğunluqları, sosial əlaqələrdə çətinliklər və s. Bu simptomların şiddəti və xarakteri insandan insana fərqlənir.
Maraqlı bir məqam odur ki, "divanələşmə" termini ədəbiyyatda bədii təsir yaratmaq üçün də istifadə olunur. Məsələn, bir qəhrəmanın çox ağır bir hadisədən sonra "divanələşməsi" onun ruhi sarsıntısını və həyatının dəyişməsini ifadə edə bilər. Bu halda, "divanələşmə" konkret bir psixi xəstəlik deyil, daha çox simvolik bir ifadədir. Beləliklə, sözün mənasını anlamaq üçün kontekstin nəzərə alınması vacibdir.
Nəticə etibarilə, "divanələşmə" sözü həm psixi sağlamlıq problemlərinə, həm də bədii əsərlərdə simvolik istifadəyə malik çoxşaxəli bir anlayışdır. Onun mənasını tam dərk etmək üçün həm elmi, həm də ədəbi kontekstləri nəzərə almaq lazımdır.