Doğan sözü Azərbaycan dilində, əsasən, canlılar üçün istifadə olunan bir sifətdir. Lüğətlərdəki qısa izahı "bala verən, övlad verə bilən, qısır olmayan" olsa da, bu sözün mənası daha da dərin və çoxşaxəlidir.
Əvvəla, "doğan" sadəcə bioloji reproduktiv qabiliyyəti ifadə etmir. O, həm də sağlamlıq, güc və həyat qüvvəsini simvolizə edir. Doğan bir heyvan, yalnız övlad dünyaya gətirmək potensialına malik deyil, eyni zamanda, sağlam, güclü və həyat dolu olduğunu da göstərir. "Doğan inək" ifadəsi, məsələn, yalnız süd verən deyil, həm də möhkəm, sağlam və məhsuldar bir heyvan olduğunu bildirir.
İkincisi, "doğan" sözü metaforik mənada da işlənə bilər. Misal olaraq, məsələdəki "Yüz min mamaça olsa da, güc doğana düşər" misalını götürək. Bu deyim, sayca çoxluğun əhəmiyyətsiz olduğunu, əsl gücün və təsirin isə potensial olaraq məhsuldar, effektiv və "doğan" olanlarda olduğunu vurğulayır. Beləliklə, "doğan", sadəcə bir bioloji funksiyanı deyil, həm də effektivlik, məhsuldarlıq və potensialı simvolizə edən bir anlayışa çevrilir.
Üçüncüsü, sözün leksik mənasının zənginliyi, onu müxtəlif kontekstlərdə istifadə etməyə imkan verir. "Doğan torpaq" desək, məhsuldar, bol məhsul verən torpaq nəzərdə tutulur. Beləliklə, "doğan" sadəcə bir heyvan və ya insan üçün deyil, təbiətin özünə də aid edilə bilən bir xüsusiyyətə çevrilir.
Nəticədə, "doğan" sözü sadəcə bir lüğət tərifi ilə kifayətlənməyən, mənası daha geniş və dərin olan, həm də metaforik mənalar daşıyan zəngin bir leksik vahiddir.