Dumruqlanma, "dumruqlanmaq" felindən törəmiş bir isimdir. Əsas mənası, birdən-birə, gözlənilmədən baş verən qəfil və şiddətli bir hərəkət, əsəb və ya qəzəb nəticəsində edilən qəfil, güclü və təsirli bir hərəkətdir. Sadəcə əl və ya bədənin bir hissəsinin hərəkəti ilə məhdudlaşmır; daha geniş bir kontekstdə, bir vəziyyətin və ya hadisənin ani və gözlənilməz şəkildə baş verməsini də ifadə edə bilər.
Məsələn, "Qəfil dumruqlanma ilə qapını açdı" cümləsində dumruqlanma, şiddətli və gözlənilməz bir hərəkəti ifadə edir. Burada vurğu ani və güclü hərəkət üzərindədir. Ancaq "Səhər saatlarında bazarlarda qiymətlərdə dumruqlanma müşahidə olundu" cümləsində isə dumruqlanma, qiymətlərdə ani və kəskin bir dəyişikliyi, gözlənilməz bir artımı və ya azalmanı ifadə edir. Bu halda dumruqlanma, hərəkət deyil, bir vəziyyətin kəskin dəyişməsini ifadə edir.
Dumruqlanmanın əsasında qəflət, sürət və şiddət kimi elementlər dayanır. Bu sözün işlədilməsi, hərəkətin və ya vəziyyətin sərt, qəfil və təsirli olduğunu vurğulayır. "Dumruqlanmaq" felinin kökü olan "dumruq" sözü də, əsasən, güclü və sürətli bir zərbəni ifadə etsə də, dumruqlanma daha geniş bir məna çalarına malikdir. Beləliklə, dumruqlanma sadəcə fiziki bir hərəkət deyil, həmçinin emosional və ya sosial bir hadisəni də təsvir edə bilər.
Ümumiyyətlə, "dumruqlanma" sözünün istifadəsi, yazı və ya danışıq dilinə dinamizm və ifadəlilik qatır. O, hadısənin sürəti və təsirini daha effektiv şəkildə çatdırmaq üçün istifadə olunur. Bu sözün daha çox ədəbi üslublarda və təsviri ifadələrdə rast gəlinməsi də təsadüfi deyildir.