Gərdənə (is. ): Uca dağ silsilələri arasında yerləşən, nisbətən alçaq, keçidə imkan verən ərazi. Bu, sadəcə bir "alçaq gədik" deyil; iki yüksəklik arasındakı, coğrafi mövqeyi etibarilə əhəmiyyətli bir keçid yoludur. Dağların dik yamacları arasında əmələ gələn bu dar vadi, əsrlər boyu ticarət karvanlarının, köçəri tayfaların, hətta orduların hərəkətini təmin edən təbii bir koridor vəzifəsini yerinə yetirib.
Gərdənənin strateji əhəmiyyəti tarix boyu həmişə ön plana çıxıb. Çünki dağları keçmək üçün əlverişli yolların məhdudluğu səbəbindən, gərdənələr həm ticarət yollarının, həm də hərbi əməliyyatların əsas məntəqələrinə çevriliblər. Bu səbəbdən, bir çox gərdənə ətrafında qalalar, qala divarları və müdafiə qurğuları inşa edilib.
Misal üçün, "Köç dağın gərdənəsindən aşdı" cümləsindəki gərdənə, sadəcə bir coğrafi nöqtə deyil; köçün dağları aşmaq üçün istifadə etdiyi əsas keçid yoludur. Bu, həm də səyahətin çətinliyini, köçün müəyyən bir məqsədə çatmaq üçün maneələri dəf etməsini vurğulayır. "Maşın dolama yolları fırlandıqca geniş dağarası bir gərdənə görünürdü" cümləsində isə, gərdənənin möhtəşəm mənzərəsi və gözlənilməz görünüşü önə çəkilir.
Beləliklə, "gərdənə" sözü sadə bir coğrafi anlayışdan daha çoxdur; o, tarixin, mədəniyyətin və insan səylərinin izlərini özündə əks etdirən bir simvoldur. Dağların əzəmətli silsilələri arasında açılan bu təbii keçid yolları, insan tarixinin sirlərini qoruyur və gələcək nəsillərə ötürülməsini təmin edir.