Gəvəş sözü Azərbaycan dilində raxit xəstəliyinin xalq arasında işlədilən bir adıdır. Bu termin, əsasən, uşaqlarda rast gəlinən, sümüklərin yumşalması və əyilməsi ilə xarakterizə olunan bu xəstəliyin əlamətlərini xalq təbabəti kontekstində ifadə edir.
Rakitin əsas səbəbi D vitamini çatışmazlığıdır. D vitamini, kalsiumun bağırsaqdan sorulması və sümüklərin mineralizasiyası üçün zəruridir. D vitamini çatışmazlığı nəticəsində sümüklər kifayət qədər möhkəm olmur, yumşalır və əyilmələrə meyilli olur. Bu da uşağın skeletinin düzgün inkişaf etməməsinə, sümüklərin deformasiyasına və fiziki inkişafının ləngiməsinə səbəb olur. Gəvəş termini, məhz bu sümük yumşalması və deformasiyasını əks etdirən bir ifadədir. Xalq arasında gəvəş adlandırılan uşaqlar, adətən, zəif, boyu qısa, ayaqları əyri olur və hərəkətləri məhdudlaşırdı.
Maraqlıdır ki, "gəvəş" sözünün etimologiyası hələ də tam araşdırılmayıb. Ancaq, sözün mənası ilə əlaqədar olaraq, "gəvşəmək" (zəifləmək, yumşalmaq) felindən törəmə ehtimalı yüksəkdir. Bu da xəstəliyin əsas əlamətlərindən birini - sümük toxumasının yumşalmasını birbaşa əks etdirir. Beləliklə, "gəvəş" sadəcə bir termin deyil, həm də raxitin əsas əlamətini aydın şəkildə ifadə edən təsviri bir ifadədir.
Müasir tibbdə raxitin müalicəsi D vitamini preparatlarının qəbulu ilə aparılır. Lakin, xalq təbabətində də müxtəlif üsullar tətbiq olunmuşdur. Bunlar arasında günəş şüalarından daha çox istifadə, kalsiumla zəngin qidaların qəbulu və s. yer alırdı. Lakin, bu üsulların effektivliyi müasir tibbi metodlarla müqayisədə daha azdır və raxitin qarşısının alınması və müalicəsi üçün mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır.