Gilənar sözü Azərbaycan dilində əsasən iki mənada işlənir. Birinci və əsas mənası albalıya bənzər bir meyvə ağacıdır. Albalı ilə qohumluğu olsa da, gilənarın meyvələri adətən daha kiçik, daha turş və ətirli olur. Hətta bəzi növlərinin meyvələri yeyilməyə yararlı deyildir, əsasən bəzək bitkisi kimi yetişdirilir. Ədəbiyyatda tez-tez rast gəlinən bir təsvir vasitəsidir və həyət evlərinin, bağların, təbiətin gözəlliyini, sakitliyini simvolizə edir. İ. Əfəndiyevin misalında olduğu kimi, gilənar ağacları həyət evlərinin ayrılmaz hissəsi kimi təsəvvür olunur və bu da kənd həyatının, sadəliyin və təbiətlə sıx əlaqənin bir göstəricisidir.
İkinci mənası isə məcazi mənadadır və qara, girdə gözləri təsvir etmək üçün işlədilir. Bu mənada, gilənar sözü gözlərin parlaqlığını, cazibədarlığını və qara rənginin dərinliyini vurğulamaq üçün istifadə olunur. Gözlərə aid bu məcazi istifadə, gilənar meyvəsinin rəngi və formasına istinad edərək, oxucuda canlı və təsirli bir görüntü yaradır. Beləliklə, "gilənar gözlər" ifadəsi poetik və təsviri bir ifadə kimi ədəbiyyatda öz yerini tapmışdır.
Qısacası, "gilənar" sözünün həm konkret, həm də məcazi mənaları vardır və bu da onun dilin zənginliyini və ifadə imkanlarını əks etdirir. Həm bitki adı, həm də gözəllik metaforası kimi istifadəsi, sözün çoxşaxəli məna daşıdığını göstərir.