Heyran sözü Azərbaycan dilində duyğu ifadə edən zəngin bir termindir. Əsas mənası, gözəllik, əzəmət və ya qüdrət qarşısında duyulan dərin təəccüb, heyranlıq və valehliyi əks etdirir. Bu, sadəcə bir “bəyənmə”dən xeyli çoxdur; heyranlıq dərin, daxili bir təsir, ruhda əks-səda yaradan bir təəccübdür. Kimi isə bir əsər, təbiət hadisəsi, insan və ya hər hansı digər mövzu o qədər təsir edə bilər ki, onu “heyran edər”.
Sözün kökü ərəb dilindən gəlir və “heyran olmaq” feili ilə sıx əlaqəlidir. Ancaq təkcə görünüşün gözəlliyinə deyil, həm də qüdrət, əzəmət, qeyri-adilik və ya başqa heyrətamiz xüsusiyyətlərə heyran olmaq mümkündür. Məsələn, bir dağın möhtəşəm mənzərəsi, səmanın ulduzlarla bəzədilmiş gözəlliyi, bir insanın istedadı və ya bir hadisənin qeyri-adiliyi insanı heyran edə bilər. Bu, passiv bir hissə deyil; heyranlıq, aktiv bir təəccüb hissi, hətta bir növ məftunluqdur.
Misal olaraq şeirdəki “Sonalar heyran saçına” ifadəsini götürək. Burada "heyran" sadəcə saçın gözəlliyini ifadə etmir, həm də onun qüvvətini, cazibəsini, diqqəti cəlb etmə qabiliyyətini göstərir. Sözün bu kontekstdə istifadəsi, saçın gözəllik səviyyəsini sadəcə təsvir etməkdən kənara çıxaraq, onu möhtəşəm və valehedici edən bir xüsusiyyət kimi vurğulayır.
Qısacası, "heyran" sözü sadəcə gözəllik və ya əzəmət demək deyil; o, dərin bir təəccüb, valehedici bir təsir və hətta bir növ ruhani təəssürat ifadə edir.