Həmsaz (fars. همساز) sözü Azərbaycan dilində həm sifət, həm də isim kimi işlənir. Əsas mənası "bir-birinə uyğun gələn, uyan, münasib olan; uyğun" deyə təyin olunsa da, bu tərif sözün zəngin məna dünyasını tam əhatə etmir. Həmsazlıq, sadəcə, forma və funksiyanın uyğunluğunu deyil, daha dərin, harmonik bir əlaqəni, bir-birini tamamlayan və gücləndirən elementlərin birliyini ifadə edir.
Sifət kimi istifadə edildikdə, həmsaz iki və daha çox elementin bir-birinə mükəmməl uyğunluğunu, ahəngini, qarşılıqlı əlaqəsini vurğulayır. Məsələn, "həmsaz rənglər", "həmsaz səslər", "həmsaz hərəkətlər" ifadələrində rənglərin, səslərin və ya hərəkətlərin bir-birini tamamlaması, bir bütöv təəssürat yaratması nəzərdə tutulur. Bu, sadəcə eynilik deyil, daha çox bir-birini tamamlayan, gücləndirən, ziddiyyətli görünən elementlərin harmonik bir vəhdət təşkil etməsidir.
İsim kimi istifadə edildikdə isə, həmsaz birgə işləyən, bir-birini tamamlayan və uyğunlaşmış bir qrup, komanda və ya sistem kimi başa düşülür. Məsələn, "musiqi həmsazı" ifadəsi, musiqinin ahəngdarlığını və birliyinə əsaslanan elementlərin bir-birinə uyğunluğunu ifadə edir. Daha geniş mənada isə həmsaz, bir-birinin fəaliyyətini dəstəkləyən, eyni məqsədə doğru çalışan insanlar qrupu, komanda və ya sistem olaraq qəbul edilə bilər.
“Həmsaz olmaq” ifadəsi isə iki və ya daha çox elementin bir-birinə uyğun gəlməsi, uyğunlaşması və birlik təşkil etməsi prosesini bildirir. Bu, sadəcə bir-birinə bənzəmək deyil, daha çox qarşılıqlı əlaqədə, bir-birini tamamlamaq və dəstəkləmək əsasında birlikdə hərəkət etmək deməkdir. Bu mənada həmsaz olmaq, harmonik bir əlaqənin qurulması, birlikdə çalışmaq və eyni məqsədə çatmaq üçün birgə səy göstərmək deməkdir.