Həmsərhəd sözü farsca "həm" (birlik bildirən ədat), "sər" (baş, ön) və ərəbcə "hədd" (sərhəd, məhdudluq) sözlərindən əmələ gəlmiş mürəkkəb bir söz olub, "ümumi sərhəddi olan", "qonşu", "həmhüdud" mənalarını verir. Bu, sadəcə coğrafi yaxınlığı deyil, həm də siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələri əhatə edən daha geniş bir anlayışı ifadə edir.
Həmsərhədlik, yalnız iki ərazinin fiziki sərhədlərinin bir-birinə toxunması ilə məhdudlaşmır. Ərazilərin iqlimi, faunası, florası, tarixi və mədəni irsi də həmsərhədliyin mahiyyətini təyin edən amillər sırasındadır. Həmsərhəd ölkələr arasında mədəni mübadilə, ticarət əlaqələri, müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq daha tez və asan baş verir. Lakin, həmsərhədlik həm də münaqişələr və rəqabətlər üçün potensial bir mənbəy ola bilər. Sərhədlərin təhlükəsizliyi və idarə edilməsi həmsərhəd ölkələr üçün həmişə vacib bir məsələ olub.
Tarix boyu həmsərhəd ölkələr arasında mürəkkəb və çoxşaxəli münasibətlər müşahidə olunub. Bəzi hallarda bu münasibətlər dostluq və əməkdaşlığa, digər hallarda isə düşmənçilik və münaqişələrə gətirib çıxarıb. Bu münasibətlərin təbiəti, əsasən, siyasi, iqtisadi və mədəni amillərdən asılı olub. Ona görə də, həmsərhədlik yalnız coğrafi bir anlayış deyil, həm də tarixi, siyasi və sosial münasibətlərin kompleks bir vəhdətidir.
Müasir dünyada həmsərhəd ölkələr arasında əməkdaşlıq daha vacib bir hal alıb. Qloballaşma prosesləri, transmilli problemlər (məsələn, ekoloji problemlər, terrorizm) həmsərhəd ölkələri birgə həll yolları tapmağa məcbur edir. Bu əməkdaşlıq ticarət, nəqliyyat, turizm, təhlükəsizlik və digər sahələri əhatə edir. Beləliklə, həmsərhədlik həm imkanlar, həm də çətinliklər gətirən mürəkkəb və çoxşaxəli bir fenomen olaraq qalır.