Həmzə (ər. همزة) – Ərəb əlifbasının ən maraqlı və eyni zamanda ən çətin hərflərindən biridir. Sadəcə bir işarə kimi görünməsinə baxmayaraq, həmzənin tələffüzü və fonetik quruluşu olduqca mürəkkəbdir. O, boğazın dərinliklərindən çıxan, səsin havanın kəskin sıçrayışı ilə əmələ gəldiyi bir samitdir. Azərbaycan dilinə ərəb əlifbasından keçmiş olsa da, əslində türk dillərində onun tam analoqu yoxdur və bu səbəbdən türk dilində danışanlar üçün mənimsənilməsi nisbətən çətin ola bilər.
Həmzənin əsas xüsusiyyəti, onun özünəməxsus bir səsə sahib olmamasıdır. Başqa sözlə, həmzə özü bir səs deyil, sözün digər səslərinin əvvəlində və ya ortasında meydana gələn qısa, kəskin bir “boğaz bağlanması” və ya “boğaz daralması” vəziyyətini göstərən bir işarədir. Bu “boğaz bağlanması” səsin kəskin şəkildə başlamasına səbəb olur. Ərəb dilində ayn (ء) hərfi ilə tez-tez qarışdırılsa da, onların arasında incə fərqlər mövcuddur. Ayn daha çox bir "susqun" səs kimi qəbul edilərkən, həmzə isə səsin meydana gəlməsi üçün boğazın qısa bir müddət bağlanması kimi təsəvvür edilə bilər.
Həmzənin yazımı da maraqlıdır. O, hərfin özünün yerləşməsindən asılı olaraq müxtəlif şəkildə yazılır: üstə, orta və ya altına. Bu yerləşmə formaları həmzənin hansı sait ilə birlikdə istifadə olunduğunu göstərir. Bu isə həm də həmzənin sadəcə bir işarə olaraq deyil, fonetik bir funksiyaya malik olduğunu bir daha təsdiqləyir.
Nəticə olaraq, həmzə sadəcə bir işarə deyil, səs sisteminin incəliklərini əks etdirən, əlifbanın quruluşunda xüsusi bir rol oynayan, hətta bəzi hallarda sözün mənasını belə dəyişə bilən maraqlı bir fonetik hadisədir. Onun dəqiq anlaşılması əsasən ərəb və ərəb əlifbasından istifadə edən dillərin daha yaxşı öyrənilməsinə kömək edir.