Hərc-mərclik sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında qarışıqlıq, nizamsızlıq və əmin-amanlığın olmamasını ifadə edən bir termindir. Bu, sadəcə bir qarışıqlıq vəziyyəti deyil, həm də qayda-qanunun olmaması, nizam-intizamın pozulması mənasını özündə ehtiva edir. Hərc-mərclik, sosial həyatın bütün sferalarında özünü göstərə bilər: siyasi həyatda, iqtisadiyyatda, sosial münasibətlərdə və s. Bu vəziyyət, çox vaxt, ictimai qarışıqlıqlar, xaos və iğtişaşlarla müşayiət olunur.
Hərc-mərclik anlayışı, “anarxiya” termini ilə sinonim kimi istifadə olunsa da, aralarında incə bir fərq var. Anarxiya daha çox siyasi bir kontekstdə, dövlət hakimiyyətinin olmamasını və ya onun tamamilə sarsıldığını ifadə edir. Hərc-mərclik isə daha geniş mənada istifadə olunur və istənilən sahədəki nizam-intizamsızlığı, qarışıqlığı və xaosu əhatə edə bilər. Məsələn, bir evdəki əşyaların səpələnməsi də hərc-mərclik kimi qiymətləndirilə bilər, ancaq bu, anarxiya deyil.
Tarix boyu, müxtəlif dövrlərdə və coğrafi bölgələrdə hərc-mərclik vəziyyətləri baş vermişdir. Bu vəziyyətlər, həm təbii fəlakətlərin, həm də insan amilinin nəticəsi ola bilər. Hərc-mərclik vəziyyəti, insanların həyatını çətinləşdirir, iqtisadiyyata zərər vurur və sosial sabitliyi pozur. Ona görə də, hər bir cəmiyyət üçün hərc-mərcliyin qarşısının alınması və nizam-intizamın təmin olunması son dərəcə vacibdir. Bu, qanunların qəbul edilməsi, ictimai nəzarətin gücləndirilməsi və insanlara hüquqlarının və vəzifələrinin öyrədilməsi vasitəsilə həyata keçirilə bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, mətnin son hissəsi natamam olduğundan, Rusiyanın bir başından o bir başınacan davam edən hərc-mərclik vəziyyəti barədə ətraflı məlumat verə bilmirik. Ancaq bu, tarixin müxtəlif dövrlərində geniş əraziləri əhatə edən belə vəziyyətlərin mümkünlüyünü göstərir.