Xotkar sözü Azərbaycan dilində, əsasən tarixi mənbələrdə rast gəldiyimiz bir sözdür. İzahlı lüğətlərdə “hökmdar, başçı” kimi tərcümə olunsa da, mənasının daha geniş və çoxşaxəli olduğunu söyləmək olar.
Sadəcə “hökmdar” demək, xotkarın tutduğu mövqenin bütün incəliklərini əks etdirmir. Xotkar, bir tayfanın, qəbilənin və ya bölgənin rəhbəri, lideri olmaqla yanaşı, həm də müəyyən bir ictimai-siyasi qurumun başında duran şəxs ola bilərdi. Onun səlahiyyətləri, hökmranlığı ərazisinin ölçüləri və idarəetmə üsulları müxtəlif ola bilərdi.
Ədəbiyyat nümunələrində, məsələn, “Koroğlu” dastanında, xotkar sözünün işlənməsi kontekstə görə dəyişir. Bəzi hallarda sadəcə bir kənd başçısını, digər hallarda isə daha geniş ərazilərə nəzarət edən bir hökmdarı ifadə edə bilər. Bu, sözün mənasının dəqiq müəyyən edilməsini çətinləşdirir və kontekstin dəqiq təhlilini tələb edir.
Maraqlı bir məqam da odur ki, xotkar sözünün etimologiyası hələ də tam aydın deyil. Bəzi tədqiqatçılar onu türk dillərindəki müxtəlif köklərlə əlaqələndirirlər, ancaq bu mövzuda hələ də birmənalı fikir yoxdur. Bu da sözün tarixi və mədəni əhəmiyyətini daha da artırır.
Yekun olaraq, xotkar sözü, sadəcə “hökmdar” və ya “başçı” kimi tərcümə edilməkdən daha çox şey ifadə edir. Bu söz, tarixi kontekst, coğrafi mövqe və ictimai-siyasi quruluşun xüsusiyyətlərini nəzərə almağı tələb edən mürəkkəb bir termindir. Onun haqqında daha geniş və dərin araşdırmalar aparılmalı və mənası kontekstdən asılı olaraq daha dəqiq şəkildə izah edilməlidir.