İlkcə sözü Azərbaycan dilində həm sifət, həm də zərf kimi işlənir və əsasən "ən birinci", "ən əvvəl", "hamıdan qabaq" mənalarını ifadə edir. Sözün əsas mənası zaman və ya ardıcıllıq baxımından bir hadisənin, prosesin və ya əşyanın başqalarından əvvəl baş verməsini bildirir. Bu, həm zamana, həm də sıraya aid bir göstəricidir.
Sifət kimi istifadə olunduqda, "ilkcə" sözü bir varlığın, hadisənin və ya prosesin digərlərindən üstünlüyünü, öncəliyini vurğulayır. Məsələn, "İlkcə qəhrəmanımızın macəralarını izah edək" cümləsində "ilkcə" sözü macəraların digər hadisələrdən əvvəl təsvir ediləcəyini göstərir. Bu istifadədə, "ilk" sözündən daha güclü bir öncəllik vurğusu vardır.
Zərf kimi istifadə olunduqda isə "ilkcə" sözü bir hərəkətin, əməlin və ya hadisənin başqa hərəkətlərdən, əməllərdən və ya hadisələrdən əvvəl yerinə yetirildiyini, baş verdiyini bildirir. Məsələn, "İlkcə masanı düzəlt, sonra yeməyi bişir" cümləsində "ilkcə" sözü masanın düzəldilməsinin yeməyin bişirilməsindən əvvəl baş verməli olduğunu ifadə edir. Bu kontekstdə "əvvəlcə" və ya "əvvəla" sözləri ilə sinonim sayıla bilər, lakin "ilkcə" sözü daha qətiyyətli və vurğulu bir tondadır.
Dil tarixi baxımından "ilkcə" sözünün meydana gəlməsində "ilk" sözünün "cə" şəkilçisi ilə birləşməsi nəticəsində əmələ gəldiyini söyləmək olar. Bu şəkilçi, sözə əlavə bir məna çaları, daha qəti bir öncəllik ifadəsi əlavə edir. Beləliklə, "ilkcə" sadəcə "ilk" sözünün daha gücləndirilmiş, vurğulanmış formasıdır.
Ümumi olaraq, "ilkcə" sözü Azərbaycan dilinin zəngin leksikasının bir parçası olub, nitqə aydınlıq, dəqiqlik və ifadəlilik qatır. Müxtəlif kontekstlərə uyğun olaraq müxtəlif nüanslar ifadə edən bu sözün düzgün və məqsədəuyğun istifadəsi, dilin zənginliyini göstərir.