İlan-çayan, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında yer alan maraqlı bir sözdür. Əsas mənası "top" olsa da, Mir Cəlalın misalında olduğu kimi, daha geniş bir mənaya malikdir. Bu geniş mənada ilan-çayan, ilan və əqrəb kimi sancan, zəhərli canlıları ümumiləşdirən bir termin kimi işlənir. Yəni, hər hansı zəhərli sürünən və ya həşəratı ifadə etmək üçün istifadə edilə bilər. Bu da sözün mənasının kontekstdən asılı olaraq dəyişə biləcəyini göstərir.
Mir Cəlalın nümunəsindəki istifadə, sözün konkret bir növü ifadə etməkdən daha çox, ümumi bir təhlükəni, bilinməyən bir təhdidi təmsil edir. Səfər kişinin sualı, yolçuların zəhərli canlılardan xəbərdar olub-olmamasını soruşmaqdan daha çox, səfərin təhlükələri ilə bağlı ümumi bir narahatlığı əks etdirir. Beləliklə, ilan-çayan sözü, sadəcə bir "top" deyil, həm də gizli təhlükələrin, bilinməyən risklərin simvolu kimi çıxış edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ilan" və "çayan" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görərik. Hər iki söz də zəhərli və təhlükəli canlıları ifadə edir. Bu birləşmənin, bu iki canlı növünü ümumiləşdirən və daha geniş bir məna kəsb edən yeni bir söz yaratdığını görürük. Beləliklə, "ilan-çayan" sözü, Azərbaycan dilinin ifadə imkanlarının genişliyini və yaradıcı təbiətini nümunələndirir.
Nəticə etibarilə, "ilan-çayan" sözünün mənası sadəcə "top" ilə məhdudlaşmır. Kontekstdən asılı olaraq, zəhərli canlılar, ümumi təhlükə, bilinməyən risklər və ya hətta metaforik olaraq gizli təhlükələr kimi müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Bu sözün Azərbaycan dilinin zənginliyinə və ifadənin çevikliyinə əlavə etdiyi maraqlı nüansları ortaya qoyur.