Kir: Çirk, çirkab, pis qoxulu və ya xoşagəlməz görünüşlü maddənin ümumi adıdır. Sadəcə görünüş baxımından deyil, həmçinin ətraf mühitə və ya sağlamlığa zərər verə bilən qarışıq maddələrin, toz, torpaq, palçıq və digər hissəciklərin bir araya gəlməsi nəticəsində yaranır. Kir sözü, əşyaların səthində, insan bədənində və ya ətraf mühitdə toplanan istənilməyən maddələri ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bəzən, metaforik olaraq, bir şeyin əxlaqi cəhətdən çirklənmiş, ləkələnmiş və ya tənəzzülə uğramış vəziyyətini ifadə etmək üçün də istifadə oluna bilər (məsələn, "vicdanı kirli idi").
Kir bağlamaq: Bir əşyanın, bədənin və ya səthin uzun müddət kir ilə təmasda olması nəticəsində kirin sıx bir qat halında həmin səthdə toplanması və yapışması deməkdir. Bu, təmizlənməsini çətinləşdirir. Misal olaraq, uzun müddət yuyulmayan paltarlar "kir bağlayar".
Kir tutmaq: Kirin bir səthə, əşyaya və ya bədənə yapışması, onun üzərinə düşməsi və ya onunla örtülməsi prosesidir. Bu, qısa müddətli bir təmas nəticəsində baş verə bilər. Məsələn, palçıq içərisindən keçdikdə ayaqqabılar "kir tutar".
Misal cümlənin genişləndirilmiş izahı: "Qoca … boynu kir bağlamış arxalığındakı saysız yamaqları ilə … hamının diqqətini özünə cəlb edirdi" cümləsində "kir bağlamış arxalıq" ifadəsi, qocanın arxalığının uzun müddət yuyulmadığını, kirin onun liflərinə hopduğunu və saysız-hesabsız yamaqların da bu vəziyyəti daha da vurğuladığını göstərir. Bu, qocanın çətin həyat şəraitində yaşadığını və ehtimal ki, maddi cəhətdən çətinlik çəkdiyini təsvir edir. Arxalığın görünüşü onun həyatının təsvirinə çevrilir və oxucuda müəyyən hisslər oyadır.