Qaçaq-quldur sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir birləşmədir və əsasən qanunsuz fəaliyyətlə məşğul olan, qanunsuz yollarla mal əldə edən, talançılıq və soyğunçuluqla məşğul olan şəxsləri ifadə edir. Yolkəsən, qaçaq və quldur sözləri ilə sinonimdir, lakin hər birinin özünəməxsus kontekstual nüansları var.
Yolkəsən daha çox karvanlara, səyyahlara və ya yol gedənlərə hücum edən, onlardan qüvvə ilə əşyalarını alan şəxsləri təsvir edir. "Yol" komponenti burada əsas rol oynayır, hərəkətlilik və gözlənilməzliyi vurğulayır.
Qaçaq isə daha geniş bir məna kəsb edir. Qanundan qaçan, gizlənən hər kəsi ifadə edə bilər. Bu, cinayətkar ola bilər, amma həm də siyasi səbəblərdən qaçan, mühacir olan və ya digər səbəblərdən gizlənən şəxsləri də əhatə edir. Qaçaq sözü, "qaçmaq" felləsindən əmələ gəlmişdir və hərəkətə, sürətə, gizlilikkə yönəlib.
Quldur isə daha çox qrup halında fəaliyyət göstərən, silahlı və təşkil olunmuş bir dəstəni təsvir edir. Onlar daha çox qüvvə və təhdid istifadə edərək, böyük miqyaslı talançılıq və soyğunçuluqla məşğul olurlar. Quldur sözü, qüvvə, təhdid, və qrup fəaliyyətini əks etdirir.
Beləliklə, "qaçaq-quldur" birləşməsi bu üç sözün mənasını özündə birləşdirərək, qanunsuz fəaliyyətlə, xüsusilə də silahlı talançılıq və soyğunçuluqla məşğul olan şəxsləri və ya qrupları təsvir etmək üçün istifadə olunur. Çəmənzəminli misalında olduğu kimi, karvanları soymaq, yol kəsmək kimi əməllərlə əlaqələndirilir. Tarixi kontekstdə, bu termin feodal dövründə, zəif dövlət qurumlarının olduğu dövrlərdə daha çox rast gəlinirdi.