Qaçaqçı: Tarix boyunca, qadağan olunmuş əşyaların və ya məhsulların qanunsuz olaraq ölkə sərhədlərini keçirməsi ilə məşğul olan şəxs. Bu fəaliyyət, əsasən, sərhəd nəzarəti mexanizmlərini və gömrük qaydalarını atlatmaq məqsədilə gizli və ya hiyləgər üsullardan istifadə etməyi nəzərdə tutur. Qaçaqçılığın əhatə etdiyi məhsullar çox müxtəlif ola bilər: narkotiklər, silahlar, qiymətli metallar, qanunsuz heyvanlar, saxta mallar və ya hətta qadağan edilmiş ədəbiyyat kimi.
Köhnə Azərbaycan dilində olduğu kimi, mənbədə verilən "qaçaq mal gətirməklə məşğul olan adam" tərifi qaçaqçılığın əsas mahiyyətini əks etdirir. Lakin müasir dünyada qaçaqçılıq daha geniş bir kontekstdə araşdırılmalıdır. Bu, sadəcə mal gətirməkdən daha çox, mütəşəkkil cinayətkar dəstələrin fəaliyyəti, beynəlxalq terrorizmin maliyyələşdirilməsi və insan alverini də əhatə edən mürəkkəb bir fenomendir.
Qaçaqçılığın tarixi qədim zamanlara gedib çıxır. İpək Yolu kimi tarixi ticarət yollarında qaçaqçılıq geniş yayılmışdı. Müasir dövrdə isə qloballaşma və internetin sürətli inkişafı qaçaqçılığın miqyasını və çevikliyini artırmışdır. Bu, qanunvericiliyin və beynəlxalq əməkdaşlığın daha da gücləndirilməsini tələb edir.
Hacı Qara əsərinə istinad olaraq verilən misal, qaçaqçılığın tarix boyu insanların həyatına necə təsir etdiyini göstərir. Qaçaqçıların fəaliyyətinin qarşısının alınması həm dövlət qurumlarının, həm də cəmiyyətin ümumi məsuliyyətidir.