Kontrabanda, öz mahiyyət etibarilə, dövlət tərəfindən qadağan olunmuş və ya gömrük rüsumlarından yayınmaq məqsədilə gizli şəkildə dövlət sərhədini keçən malların, əşyaların və ya digər maddələrin qanunsuz daşınmasıdır. Bu, sadəcə malların gizli daşınması deyil, həm də qanun pozuntusu ilə müşayiət olunan mürəkkəb bir fəaliyyətdir. Qaçaqmalçılıq kimi də tanınan kontrabanda, milli iqtisadiyyata ciddi ziyan vurur, vergi gəlirlərinin azalmasına səbəb olur və ədalətsiz rəqabət yaradır.
Kontrabanda əməliyyatları müxtəlif formalarda həyata keçirilə bilər: dəniz yolu ilə, hava yolu ilə, quru yolu ilə və ya hətta poçt vasitəsilə. Malların növü də çox müxtəlif ola bilər: narkotik maddələr, silahlar, qiymətli metallar, saxta mallar, qadağan olunmuş ədəbiyyat və s. Kontrabanda əməliyyatlarının miqyası da çox fərqli ola bilər – kiçik miqyaslı əməliyyatlardan tutmuş, beynəlxalq səviyyədə təşkil olunmuş mütəşəkkil cinayətkar dəstələrin həyata keçirdiyi irimiqyaslı əməliyyatlara qədər.
Kontrabandanın tarixi qədim zamanlara gedib çıxır. Qədim dövrlərdə də qiymətli əşyaların və malların gizli şəkildə daşınması geniş yayılmışdı. Müasir dövrdə isə texnologiyanın inkişafı ilə kontrabanda əməliyyatları daha da mürəkkəbləşmiş, daha təkmilləşmiş üsullar tətbiq olunmağa başlamışdır. Bu, gömrük orqanlarının və hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətini daha da çətinləşdirir.
Kontrabandanın qarşısının alınması üçün dövlətlər müxtəlif tədbirlər görürlər: sərhəd nəzarətinin gücləndirilməsi, gömrük qaydalarının sərtləşdirilməsi, beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi və s. Ancaq kontrabandanın tamamilə aradan qaldırılması çox çətin, demək olar ki, mümkün olmayan bir məsələdir, çünki həmişə qanunsuz gəlir əldə etməyə çalışanlar olacaqdır.