Qalxmaq (f.): Bu fel hərəkət bildirən sözdür və əsasən yer dəyişməsini, üfüqi vəziyyətdən şaquli vəziyyətə keçməni ifadə edir. Sadə mənası "ayağa durmaq, dik vəziyyət almaq" olsa da, mənası kontekstdən asılı olaraq genişlənir və daha çox məcazi anlam da kəsb edə bilir.
Ən əsas mənası, yəqin ki, fiziki hərəkətdir: oturaq vəziyyətdən ayağa qalxmaq. Misal üçün, "Müəllim sinfə girdikdə şagirdlər qalxdılar" cümləsində şagirdlərin hörmət əlaməti olaraq oturaq vəziyyətdən dik durma hərəkəti ifadə olunur. "Bütün salondakılar ayağa qalxdılar" cümləsində isə daha geniş bir qrupun eyni hərəkəti etməsi göstərilir.
Lakin "qalxmaq" feli yalnız fiziki hərəkəti deyil, həm də məcazi mənaları da özündə ehtiva edir. Məsələn, "günəş qalxdı", "səviyyə qalxdı", "qiymət qalxdı" kimi ifadələrdə "qalxmaq" artma, yüksəlmə, inkişaf mənasını verir. Belə hallarda "qalxmaq" fiziki yüksəlişdən daha çox bir şeyin artmasını, inkişafını, yaxşılaşmasını və ya intensivliyinin artmasını ifadə edir. Bu mənada "qalxmaq" daha çox metaforik bir istifadədir.
Həmçinin, "qalxmaq" müəyyən bir vəziyyətdən çıxmaq, yüksəlmək, başlamaq mənasında da işlənə bilər. Misal üçün, "savaş qalxdı", "qalmaqal qalxdı" kimi ifadələrdə bir hadisənin baş verməsi, bir vəziyyətin yaranması ifadə olunur. Bu mənada "qalxmaq" bir prosesin başlanğıcını, bir hadisənin təzahürünü bildirir.
Nəticə olaraq, "qalxmaq" feli sadə bir hərəkəti ifadə etməklə yanaşı, kontekstdən asılı olaraq daha geniş və dərin mənalar da kəsb edən çoxcəhətli bir sözdür.