Qaranlıq: İşığın tamamilə və ya qismən olmaması, ətrafın görünməz və ya zəif görünən hala düşməsi deməkdir. Sadəcə "işıq yoxluğu" kimi tərif edilməkdən daha geniş bir mənaya malikdir. Qaranlıq, duyğu və təəssüratlar baxımından da zəngindir. O, yalnız fiziki bir hadisə deyil, həm də metaforik mənalar daşıyır.
Fiziki mənası: Günəşin batmasından sonra yaranan və səhərə qədər davam edən gecə qaranlığı, buludlu havada günəş işığının azlığı səbəbindən yaranan qaranlıq, meşənin içindəki kölgələr, bir otağın pəncərələrinin bağlanması ilə qaranlığa qərq olması – bunların hamısı qaranlığın fiziki təzahürlərinə misaldır. Zülmət sözü ilə sinonimdir və tam qaranlığı, heç bir işığın olmamasını ifadə edir.
Metaforik mənası: Qaranlıq, ədəbiyyat və incəsənətdə tez-tez bilinməyən, qorxulu, təhlükəli və ya anlaşılmaz olanı simvolizə etmək üçün istifadə olunur. "Qaranlıq bir gələcək", "qaranlıq sirrlər", "qaranlıq güclər" kimi ifadələr qaranlığın bu metaforik istifadəsinə misaldır. Qaranlıq bəzən cahilliyi, ədalətsizliyi və ya mənfi hissləri (məsələn, kədər və ümidsizlik) də ifadə edə bilər. Bu mənada, qaranlıq işıqla, aydınlıqla zidd olur və ümidin olmamasını, aydın olmayan bir vəziyyəti göstərir.
Qaranlığın müxtəlif səviyyələri: Qaranlığın dərəcəsi müxtəlif ola bilər. Zəif işıqlandırılmış bir otaqdakı qaranlıq, tamamilə işıqsız bir mağaradakı qaranlıqdan fərqlənir. Bu fərq, ədəbi əsərlərdə və ya gündəlik həyatda qaranlığın təsvirinə, duyğulara təsirini dəyişə bilər.
Qaranlıq və insan: İnsanlar qaranlıqdan müxtəlif şəkildə təsirlənirlər. Bəziləri qaranlığı qorxulu tapır, bəziləri isə sakitləşdirici və ya düşüncəyə təkan verici hesab edir. Qaranlığın əhval-ruhiyyəyə və yuxuya təsiri də araşdırılmışdır.