Qartlanma: "Qartlanmaq" fellindən törəmiş isim olub, yaşlılığa doğru gedən tədricən baş verən bioloji, psixoloji və sosial dəyişikliklərin ümumiləşdirilmiş adlandırılmasıdır. Sadəcə yaş artımı deyil, daha mürəkkəb və çoxşaxəli bir prosesdir.
Bioloji baxımdan qartlanma hüceyrələrin tədricən köhnəlməsi, toxumalarda funksiyaların zəifləməsi, orqanizmin bərpa imkanlarının azalması ilə səciyyələnir. Bu proses genetik meyllilik, həyat tərzi, ətraf mühitin təsiri və digər amillərlə müəyyən edilir. Hətta eyni yaşda olan insanlar belə, müxtəlif dərəcədə qartlanma əlamətləri göstərə bilərlər.
Psixoloji qartlanma isə insanın düşüncə tərzinin, emosional vəziyyətinin, şəxsiyyətinin dəyişməsini əhatə edir. Bu dəyişikliklər insanın həyat təcrübəsinin artması, sosial rol və vəzifələrin dəyişməsi ilə bağlıdır. Qartalanan insanlarda bəzi qabiliyyətlərin zəifləməsi, yeni şeylərə öyrənmə sürətinin azalması müşahidə edilə bilsə də, müdriklik, həyat təcrübəsi və emosional yetkinlik kimi müsbət dəyişikliklər də baş verir.
Sosial qartlanma isə insanın cəmiyyətdəki rolunun və statusunun dəyişməsini əks etdirir. İş həyatından təqaüdə çıxmaq, sosial əlaqələrin zəifləməsi, cəmiyyətdəki mövqeyin dəyişməsi sosial qartlanmanın təzahürlərindən biridir. Ancaq bu prosesi mütləq mənfi hadisə kimi qəbul etmək düzgün deyil; çünki bu mərhələ yeni sosial rolların və imkanların ortaya çıxması ilə də müşayiət oluna bilər.
Qısacası, qartlanma kompleks və çoxcəhətli bir proses olub, bioloji, psixoloji və sosial dəyişikliklərin qarşılıqlı təsirindən yaranır. Bu prosesin necə baş verməsi bir çox amillərdən asılıdır və hər bir insan üçün fərdi xarakter daşıyır. Qartlanma prosesi yalnız yaşlılıq deyil, həm də təcrübənin, müdrikliyin, yeni mərhələlərin başlanğıcıdır.