Qatılaşmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası, maddənin və ya mayenin sıxlığının artması, daha yoğun, daha bərk bir hal almasıdır. Bu, sadəcə fiziki bir dəyişiklik deyil, həm də metaforik mənalar daşıyır.
Birinci və ən əsas mənası, bir mayenin və ya yarı maye bir maddənin sıxlığının artaraq daha qatı bir hal almasıdır. Məsələn, südün qatıq halına gəlməsi, balın soyuması nəticəsində qatılaşması, ya da bir mayenin buxarlanaraq qatılaşması kimi. Bu proses əksər hallarda temperatur dəyişikliyi, kimyəvi reaksiya və ya mayenin içərisindəki suyun buxarlanması ilə əlaqədardır.
Lakin qatılaşmaq sözü yalnız fiziki proseslər üçün deyil, həm də məcazi mənada, mürəkkəbləşmə, ağırlaşma, daha çətin başa düşülən hala gəlmək mənalarında da işlədilir. Məsələn, bir məsələnin getdikcə daha qarışıq və həll edilməsi çətin hala düşməsi “məsələ qatılaşdı” ifadəsi ilə ifadə oluna bilər. Eyni şəkildə, bir insanın xasiyyətinin getdikcə daha sərt və inadkar hala gəlməsi də “o qatılaşdı” kimi ifadə edilə bilər. Bu metaforik istifadədə, maddənin fiziki qatılaşması ilə düşüncə və ya xarakterin "sərtləşməsi" arasında bənzərlik qurulur.
Beləliklə, “qatılaşmaq” sözü həm konkret, həm də abstrakt hadisələri təsvir etmək üçün istifadə olunan çox yönlü bir sözdür. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir. Misal olaraq, "qatıq qalıb qatılaşıbdır" ifadəsi sözün birinci, fiziki mənasını, "münasibətlərimiz son zamanlar qatılaşdı" ifadəsi isə onun məcazi mənasını əks etdirir.