Qumlaq sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "qumluq" sözünün sinonimi kimi qeyd olunsa da, özünəməxsus nüansları ehtiva edir. Sadəcə "qumlu yer" mənasından daha geniş bir məna kəsb edir.
Əslində, "qumlaq" daha çox geniş, səhra və ya dəniz sahillərində rast gəlinən, əsasən qumdan ibarət geniş və açıq sahəni ifadə edir. Bu sahənin həcmi və xüsusiyyətləri "qumluq" sözündən daha çox ön plana çıxır. Qumlaq, qum dənələrinin küləklər tərəfindən formalaşdırdığı, bəzən isə hərəkətli təpəciklər və dalğalar əmələ gətirən, ətraf mühitin sərtliyinə dözən bitki örtüyünün məhdud olduğu və ya tamamilə olmadığı bir ərazidir.
Beləliklə, "qumlaq" sözü, "qumlu yer"dən fərqli olaraq, daha çox genişlik, açıqlıq, sərt təbiət və qumun üstünlük təşkil etdiyi landşaftı ifadə edir. Misal üçün, "Kiçik bir qumluq" deyəndə, "Kiçik bir qumlu yer" deyəndən daha fərqli bir mənzərə canlanır; çünki "qumlaq" sözü bu mənzərənin özünəməxsus bir atmosferini və ölçüsünü təsəvvürümüzə gətirir.
Qumlaqların əmələ gəlməsi, coğrafi mövqeyindən, küləklərin istiqamətindən və intensivliyindən, suyun mövcudluğundan və digər amillərdən asılıdır. Onlar həm də müxtəlif heyvan və bitki növlərinin yaşayış yeri ola bilər, ərazinin ekoloji xüsusiyyətlərini də müəyyən edir.