Leyk: Azərbaycan dilinin klassik ədəbiyyatında, xüsusilə də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin şeirlərində rast gəlinən "leyk" sözü, müasir Azərbaycan dilində geniş istifadə olunmasa da, özünəməxsus tarixi və mədəni konteksti ilə maraqlıdır. Sözün əsas mənası "gənc, cavan qız" və ya "gözəl, cəlbedici qız" kimi təfsir edilə bilər. Ancaq sadəcə bir "qız" mənası ilə kifayətlənmək yetərli deyil. "Leyk" sözü daha çox, gözəlliyi, cazibəsi və diriliyi ilə seçilən, baharın təravətini özündə əks etdirən bir qızı təsvir etmək üçün istifadə olunmuşdur.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin şeirlərindəki misallar bu fikri daha aydın şəkildə göstərir. "Leyk mənim qışda dəxi yaz kimi; Yaşıl olur paltarım ətləs kimi" misrasında "leyk"in təbiətin canlılığı, qışda belə yazın rəngarəngliyi ilə müqayisə olunması onun gözəlliyinin və canlının təsvirini daha da gücləndirir. "Ətləs kimi" ifadəsi isə onun zərifliyini, incəliyini vurğulayır. Bu misra yalnız bir qızın təsviri deyil, baharla əlaqələndirilən gənclik, təravət, gözəllik və ümid simvoludur.
Digər bir misrada ("Leyk mən vermədim ona fürsət; Onu vurmaqda eylədim s...") isə "leyk" sözünün konteksti fərqlidir. Bu misrada "leyk" sözünün mənası bir az daha mürəkkəbdir və şairin ifadə etmək istədiyi duyğulara, şeirin ümumi kontekstə bağlıdır. Ancaq ümumi olaraq, hətta bu misrada da "leyk"in gözəllik və cazibə ilə əlaqəsi qorunub saxlanılır. Belə ki, şairin qızı "vurmaq" istəməsi onun gözəlliyinə və cazibəsinə bağlı bir duyğunun təzahürü ola bilər.
Nəticə olaraq, "leyk" sözü sadə bir leksik vahiddən çox, klassik Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus bir poetik imic yaradan, zəngin məna yükü daşıyan bir termindir. Onun tam mənasını anlamaq üçün sözün istifadə olunduğu kontekstin və şeirin ümumi məzmununun nəzərə alınması zəruridir. Müasir dilçiliyin və ədəbiyyatşünaslığın inkişafı ilə "leyk" sözünün tədqiqi və daha dərin mənasının aşkarlanması üçün yeni tədqiqatlar aparılmalıdır.