Manuəl (Felis silvestris lybica): Zoologiya elmində çöl pişiyi kimi tanınan manuəl, əslində ev pişiklərinin əcdadı sayılan bir vəhşi pişik növüdür. Bu, çox geniş yayılmış bir növ olsa da, hər bölgədə fərqli alt növləri mövcuddur və onların xarici görünüşü, rənglənməsi və ölçüləri bir-birindən fərqlənə bilər.
Manuəllər əsasən qumlu və ya çəmənlik ərazilərdə, bəzən dağlıq rayonlarda yaşayır. Gecə həyatı sürən bu heyvanlar əsasən gəmiricilər, quşlar və kiçik sürünənlərlə qidalanırlar. Təbiətdə əsasən tək yaşamağa üstünlük verirlər, yalnız çiftleşmə mövsümündə bir araya gəlirlər.
Manuəllərin xarici görünüşü ev pişiklərinə bənzəsə də, bir sıra fərqləri vardır. Onlar ümumiyyətlə daha iri və əzələli olurlar, daha uzun quyruğa sahibdirlər və xəzləri daha qalındır. Rənglənmələri də müxtəlifdir, açıq qum rəngindən qaranlıq qəhvəyi rənglərə qədər dəyişə bilər. Bəzi alt növlərdə xəzlərində zolaqlar və ləkələr də müşahidə oluna bilər.
Maraqlı bir fakt kimi, genetik tədqiqatlar göstərir ki, bütün ev pişikləri yabanı manuəllərin əhliləşdirilməsi nəticəsində meydana gəlmişdir. Bu əhliləşdirilmə prosesi min illər əvvəl, ehtimal ki, Yaxın Şərqdə başlamış və dünyanın müxtəlif bölgələrinə yayılmışdır. Bu səbəbdən, manuəl ev pişiklərinin genetik tarixini anlamaq üçün çox önəmli bir növdür.
Təəssüf ki, bəzi ərazilərdə manuəl populyasiyaları yaşayış yerlərinin məhv olması və ovlanması səbəbindən təhlükə altındadır. Onların qorunması üçün müxtəlif tədbirlər görülməkdədir.