Mayalıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında "maya üçün yarayan, maya üçün olan" mənasını ifadə edir. Bu, sadəcə "maya ilə əlaqəli" demək deyil, daha çox mayanın təsirini, rolunu və funksiyasını ön plana çıxarır. Sözün mahiyyətini dərk etmək üçün mayanın özünün rolunu anlamaq vacibdir. Maya, fermentasiya prosesində aktiv rol oynayan, xəmirin qalxmasını və qida məhsullarının dadının, quruluşunun dəyişməsini təmin edən mikroskopik göbələklərin bir qrupudur. Beləliklə, "mayalıq" termini, bu fermentasiya prosesində istifadə olunan və ya bu prosesə məruz qalmış maddələri, məhsulları ifadə edir.
Misal üçün, "mayalıq xəmir" ifadəsi, mayanın əlavə olunduğu və onun təsiri ilə qalxan, həcm artımı göstərən xəmiri bildirir. Bu, sadəcə xəmirdən danışmır, eyni zamanda xəmirdə baş verən kimyəvi və bioloji dəyişikliklərin vurğulanmasıdır. Mayanın xəmirə təsiri, onun dadını, toxumasını, həcm və formasını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Bu dəyişikliklər, xəmirin keyfiyyət göstəricilərinin əsasını təşkil edir.
"Mayalıq qatıq" ifadəsi isə, mayanın qatıq istehsalında istifadəsini bildirir. Burada da, mayanın fermentasiya prosesindəki rolu ön plana çıxır. Mayanın müxtəlif növləri müxtəlif qida məhsullarının istehsalında istifadə olunur və bu, qida məhsullarının dad, qoxu və toxuma xüsusiyyətlərində müxtəliflik yaradır. Mayalıq qatıq da, bu müxtəliflikdən biridir. Burada da "mayalıq" sözü, yalnız mayanın varlığını deyil, həm də onun qatıqda yaratdığı dəyişiklikləri əks etdirir.
Nəticə olaraq, "mayalıq" sadəcə bir əlavə kimi deyil, maya ilə əlaqədar olan proses və nəticələri ifadə edən, mənanı daha da dərinləşdirən və zənginləşdirən bir termindir. Bu söz, qida elmi, ənənəvi aşpazlıq və qida istehsalı ilə sıx bağlıdır və bu sahələrdə geniş istifadə olunur.