Mazi (ər. ماضی - maḍī) sözü Azərbaycan dilində əsasən "keçmiş zaman" mənasında işlənir. Lakin bu, sadəcə bir vaxt intervalından çox dərin bir məna daşıyır. Mazi, sadəcə olaraq keçmiş hadisələrin toplusu deyil, həm də onların bizdə yaratdığı təəssüratlar, xatirələr, duyğular və təcrübələrin bütövlüyüdür.
Lüğətlərdə “keçmiş zaman” kimi sadə tərifi, mazini tam əhatə etmir. Çünki mazi, faktiki keçmiş hadisələrə əlavə olaraq, bu hadisələrlə bağlı qərarlarımızın, hərəkətlərimizin və ya hərəkətsizliyimiz nəticəsində formalaşan hisslərimizi, düşüncələrimizi, hətta peşmançılıqlarımızı da özündə əks etdirir. Bir sözlə, mazi, indiki halımızı formalaşdıran və gələcəyimizə təsir edən güclü bir amildir.
Ədəbiyyatda mazi, tez-tez nostalji, həsrət, kədər və ya əksinə, xoş xatirələr məkanına çevrilir. Şairlər və yazıçıların əsərlərində mazinin təsviri, çox vaxt simvolik məna daşıyır, qəhrəmanın daxili aləmini, təcrübələrini və fəlsəfi düşüncələrini əks etdirir. Məsələn, bir əsərdə tənha bir ev, qırılmış bir körpü, solmuş bir çiçək – hamısı keçmişin izlərini, mazinin ağırlığını ifadə edə bilər.
Beləliklə, "mazi" sadəcə bir zaman dilimi deyil, həm də şəxsi təcrübə, xatirələr, duyğular və onların bu günkü həyatımızdakı təsiri deməkdir. Bu, həm fərdi, həm də kollektiv yaddaşın, tarixin əsasını təşkil edən, özündə həm xoş, həm də acı anları əks etdirən zəngin və çoxşaxəli bir anlayışdır.