Məcburən zərfi, bir hərəkətin və ya vəziyyətin istəmədən, məcburiyyət altında, zorla və ya könülsüzcəsinə baş verməsini bildirir. Sadəcə "məcbur olaraq" deməkdən daha çox məna çalarını özündə ehtiva edir. Bu məcburiyyət istər fiziki zor tətbiqi ilə, istərsə də psixi təzyiq, təhdid və ya ağır vəziyyət nəticəsində yarana bilər.
Lüğətdəki tərif ("məcbur olaraq, məcburiyyət altında, zorla, könülsüz olaraq") məcburən sözünün əsas mənasını əhatə etsə də, onun ifadə etdiyi duyğu və vəziyyətlərin dərinliyini tam əks etdirmir. Məsələn, "məcburən razılaşdı" ifadəsi sadəcə razılığın məcburi olduğunu deyil, həm də bu razılığın istəksizliyini, daxili etirazı və ya narahatlığı ifadə edir.
Məcburən sözü, həmçinin, fərdin öz istəkləri ilə zid olan bir vəziyyətdə olduğunu vurğulayır. Bu vəziyyət istər qısamüddətli, istərsə də uzunmüddətli ola bilər. Məsələn, "Məcburən səhər tezdən durdu" ifadəsi fərdin səhər tezdən durmaq istəmədiyini, ancaq müəyyən bir səbəbdən (məsələn, işə getmək məcburiyyəti) bunu etməli olduğunu göstərir.
Sözün maraqlı tərəfi ondadır ki, o, yalnız konkret bir hərəkəti deyil, həm də daha geniş bir vəziyyəti təsvir edə bilər. Məsələn, "Məcburən bu həyatda yaşamağa davam edir" ifadəsi fərdin mövcud həyat tərzindən razı olmadığını, ancaq müxtəlif səbəblərdən (məsələn, ailə, məsuliyyət) onu dəyişə bilmədiyini göstərir.
Nümunə cümlənizdəki ("Fəxrəddin məcburən qapının aslan başından ibarət olan … çaxçaxını qorxa-qorxa...") istifadə, "məcburən" sözünün həm fiziki, həm də psixoloji təzyiq altında hərəkət etməni ifadə etdiyini aydın şəkildə göstərir. Fəxrəddin çaxçaxı qorxa-qorxa açır, çünki məcburdur, amma öz istəyilə bunu etmir.