Məlumatfüruşluq (is. məlumatfüruşun təfəkkür tərzi) termini, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə "məlumatfüruşun təfəkkür tərzi" kimi izah edilməklə kifayətlənməkdədir. Lakin bu, termini tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş izah üçün, "məlumatfüruşluq" anlayışını müxtəlif aspektlərdən araşdırmalıyıq.
Əvvəlcə, "məlumatfüruş" sözünün özü üzərində dayanmaq lazımdır. Bu termin, adətən, həqiqəti əks etdirməyən, həqiqəti təhrif edən, yalan və ya yarımçıq məlumatlar yayaraq öz məqsədlərinə çatmağa çalışan şəxsi ifadə edir. Bu məqsəd, siyasi, iqtisadi, sosial və ya şəxsi maraqlar ola bilər. Ona görə də "məlumatfüruşluq" sadəcə bir təfəkkür tərzi deyil, eyni zamanda, bu təfəkkür tərzinin həyata keçirilmə üsuludur.
Məlumatfüruşluğun təfəkkür tərzi, aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur:
- Manipulyativlik: Məlumatfüruşlar, məlumatları öz məqsədlərinə uyğun şəkildə təqdim edərək, insanları manipulyasiya edirlər. Onlar həqiqəti gizlədə, əyirdə və ya tamamilə uydurma məlumatlar yayırlar.
- Seçməçilik: Məlumat seçimi obyektiv deyil, subyektivdir. Məlumatfüruşlar yalnız öz maraqlarına xidmət edən məlumatları yayır və əks məlumatları gizlədirlər.
- Demagogizm: Məlumatfüruşluq, tez-tez, duyğulara müraciət edərək, məntiqi düşüncəni kölgədə qoyur. Sadə, anlaşıqlı, lakin səthi və yanlış olan fikirlər irəli sürülür.
- Yalan və saxtakarlıq: Məlumatfüruşluq yalan və saxtakarlığa əsaslanır. Məqsəd, həqiqəti deyil, öz məqsədlərinə çatmaqdır.
- Qərəzlilik: Məlumatfüruşların əsas xüsusiyyəti qərəzli olmaqdır. Onlar obyektivliyi qəbul etmir, həqiqətin yalnız öz maraqlarına uyğun olan hissəsini təqdim edirlər.
Cümlə içində nümunələr:
- "Onun çıxışında açıq-aşkar məlumatfüruşluq əlamətləri vardı."
- "Bu, sadəcə məlumatfüruşluqdan başqa bir şey deyildir."
- "Məlumatfüruşluq siyasi sistemə ciddi ziyan vurur."
- "Hökumətin yaydığı məlumatlarda məlumatfüruşluğun izləri aydın görünür."
Beləliklə, "məlumatfüruşluq" termini, yalnız bir təfəkkür tərzi deyil, həm də bu təfəkkür tərzinin tətbiq olunması ilə əlaqəli bir sıra mənfi xüsusiyyətləri əhatə edən geniş bir anlayışdır. Bu anlayış, manipulyasiya, yalan, qərəzlilik, seçməçilik və demagogizmi özündə birləşdirir.