Məntiqsiz sifət və zərf kimi işlənən bir sözdür. Əsas mənası "məntiqdən məhrum olmaq", "məntiqlə uyğun gəlməmək" və ya "məntiqə zidd olmaq"dır. Bu, həm bir fikrin, həm də bir əməlin, hətta bir davranış tərzinin xarakteristikası kimi ifadə oluna bilər. Məntiqsiz fikir, dəlillərlə sübut edilə bilməyən, əsaslandırılmayan, qeyri-müəyyən və ya ziddiyyətli fikirləri ifadə edir. Məntiqsiz əməl isə məqsədəuyğun olmayan, nəticəsi əvvəlcədən proqnozlaşdırıla bilməyən və ya istənilən nəticəyə aparmayan hərəkətləri əhatə edir. Davranış baxımından məntiqsiz insan, qərarlarında, hərəkətlərində və nitqində ardıcıllıq göstərməyən, gözlənilməz və anlaşılmaz olan şəxsi təsvir edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "məntiqsiz" sözü "məntiq" sözünün "siz" sifəti şəkilçisi ilə birləşməsindən əmələ gəlib. "Məntiq" sözü isə ərəb mənşəli olub, "fikir yürütmə qabiliyyəti", "dəlilə əsaslanan düşüncə" mənalarını verir. Beləliklə, "məntiqsiz" sözü əslində "məntiqi düşüncə qabiliyyətindən məhrum" mənasını ifadə edir.
Cümlə içərisində istifadəsi müxtəlifdir:
- Onun məntiqsiz iddiaları heç kəsə inandırıcı gəlmədi. (Sifət kimi işlənmə, bir fikrin təsviri)
- Məntiqsiz hərəkət etmək heç vaxt düzgün deyil. (Sifət kimi işlənmə, bir əməlin təsviri)
- O, məntiqsiz davranırdı, fikirləri bir-birinə zidd idi. (Sifət kimi işlənmə, davranışın təsviri)
- Sualına məntiqsiz cavab verdi. (Sifət kimi işlənmə, cavabın təsviri)
- Məntiqsiz danışırdı, heç nə başa düşmək mümkün deyildi. (Zərf kimi işlənmə, danışma tərzinin təsviri)
- Bu qərar məntiqsiz idi. (Sifət kimi işlənmə, qərarın təsviri)
Qısaca olaraq, "məntiqsiz" sözü həm mücərrəd fikirləri, həm də konkret hərəkətləri və davranışları təsvir etmək üçün istifadə olunan, geniş məna kəsb edən bir sözdür. Ziddiyyətli, ardıcıl olmayan, əsassız, əsaslandırılmayan, qeyri-müəyyən, anlaşılan olmayan kimi sinonimlərlə əvəz oluna bilər, lakin hər bir sinonim "məntiqsiz" sözünün tam mənasını ifadə etməyə bilər.