MƏRD (fars. مرد) - İzahlı lüğətlərdə sadəcə "kişi" kimi tərcümə olunsa da, mənası daha geniş və çoxcəhətlidir. Əslində "mərd" sözü sadəcə bioloji cins əlamətinə işarə etmir, daha çox kişi cinsinə aid olan müəyyən keyfiyyətləri, xüsusiyyətləri əks etdirir.
Birincisi, "mərd" sözü fiziki gücü, cüssəni ifadə etmir. Əsasən, cəsarət, qəhrəmanlıq, igidlik, şücaət, səbir, əzmkarlıq kimi mənəvi keyfiyyətləri özündə ehtiva edir. Mərd olmaq, fiziki qüvvədən çox, ruh gücünü, daxili möhkəmliyi, haqsızlığa qarşı mübarizə aparmaq qətiyyətini, ədalətə bağlılığı tələb edir. Belə ki, hər kişi mərd deyildir, mərd olmaq xüsusi bir keyfiyyət, əxlaqi və mənəvi səviyyədir.
İkincisi, "mərd" sözü bəzən ədalətli, doğru sözlü, qətiyyətli, namuslu mənalarında da işlənir. Məsələn, "O, həmişə mərd davranıb, haqsızlığı qəbul etməyib" cümləsində "mərd" sözü sadəcə "kişi" deyil, ədalətli və qətiyyətli mövqe tutan bir insan mənasını daşıyır.
Üçüncüsü, tarixi-epik ədəbiyyatda və folklor nümunələrində "mərd" sözü tez-tez qəhrəman, igid, cəsur döyüşçü mənasında işlənir. Məsələn, "Dədə Qorqud" dastanlarında qəhrəmanlar "mərd" kimi təsvir olunur. Bu kontekstdə "mərd" sözü həm cəsarəti, həm də vətənə, xalqa sadiqliyi ifadə edir.
Beləliklə, "mərd" sözünün mənasını yalnız "kişi" ilə məhdudlaşdırmaq doğru deyil. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında həmişə mənəvi üstünlük, cəsarət, ədalət, şücaət və qəhrəmanlıq kimi keyfiyyətlər dayanır. Sözün kökü fars dilindən gəlməklə bir çox türk dillərində də eyni məna və çalarlarla işlənir.