Mətanət (ər. – صبر, sabr – səbir, dözüm; قوة, quvveh –qüvvət, güc; ثبات, səbat – möhkəmlik, davamlılıq köklərindən törəmədir.) İnsan ruhunun və ya əzminin qüvvətli, möhkəm, sarsılmaz və davamlı olmasını ifadə edən bir anlayışdır. Sadəcə dözüm deyil, daha geniş bir məna kəsb edir: çətinliklər qarşısında qüvvətin, iradənin və ruh gücünün əyilməzliyi, yenilməzliyi, səbatkarlığıdır.
Mətanət, fiziki güc və dözümdən daha çox mənəvi gücü, iradəni, ruhi möhkəmliyi əks etdirir. Bir insanın çətin vəziyyətlərdə, sınaqlarda özünü ələ alması, ümidini itirməməsi, məqsədinə doğru irəliləməsi üçün göstərdiyi mübarizə ruhu mətanətin təzahürüdür. Bu, həm də səbr, əzmkarlıq, qüvvət və davamlılıq kimi keyfiyyətləri özündə birləşdirən mürəkkəb bir anlayışdır.
Mətanət sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər:
- Fiziki mətanət: Uzun müddət davam edən ağır fiziki işlərin öhdəsindən gəlmək qabiliyyəti.
- Mənəvi mətanət: Çətinliklər, acı və sınaqlar qarşısında özünü ələ almaq, ruhən möhkəm durmaq qabiliyyəti. Bu, ədalət uğrunda mübarizə aparan bir insanın ya da ağır bir xəstəliyi səbrlə yaşayan bir insanın davranışında özünü göstərə bilər.
- İradə mətanəti: Məqsədə çatmaq üçün çətinlikləri qətiyyətlə dəf edən güclü iradə.
Misal: "Firuz bütün mətanəti və səbatına rəğmən dəniz sahilindəki fırtınaya tab gətirə bilmədi." Bu cümlədə mətanət Firuzun fırtınaya qarşı müqavimət göstərmək üçün sərf etdiyi səyini, əzmkarlığını və ruh gücünü ifadə edir. Ancaq fırtınanın gücü onun mətanətini qıra bildi. Başqa bir nümunə olaraq: "Onun mətanəti hamını heyran etdi." Bu cümlədə mətanət, çətin bir vəziyyətdə gözdəgörünməz qəhrəmanlıq, səbir, dözüm və ruh gücünün nümunəsidir.