izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Mırtıldanma felindən törəmiş isimdir. “Mırtıldanmaq” öz-özünə danışmaq, inilti ilə danışmaq, ağızda nə isə pıçıldamaq mənasını verir. Lüğətlərdə verilən qısa izah “Mırtıldanmaq”dan törəmə kimi təqdim olunsa da, “mırtıldanma”nın özünəməxsus nüansları vardır. Sadəcə, “mırtıldanmaq” hərəkətinin nəticəsi, prosesi və ya həmin hərəkətin varlığı deyil, həm də bu hərəkətin səsini, onun xarakterini də əhatə edir. Belə ki, “mırtıldanma” ağızdan çıxan aydın olmayan, nazik, zəif və ya qırpılmış səsləri, eləcə də bu səslər vasitəsilə ifadə olunan nitqi təsvir edir.

Məsələn, “uşağın mırtıldanması anasını narahat etdi” cümləsində “mırtıldanma” yalnız uşağın öz-özünə danışmasını deyil, həm də bu danışmanın səsinin zəif, anlaşıqlı olmayan olduğunu vurğulayır. Digər bir misal: “Qoca mırtıldanması ilə nağıl danışırdı.” burada “mırtıldanma” qoca kişinin ağızdan çətinliklə çıxan, zəif səslə danışmasını ifadə edir. Sözün əsas mənasından irəli gələrək, “mırtıldanma” sözü həmçinin məlumatsızlıq, qeyri-müəyyənlik və ya qətiyyətsizlik mənasında da işlənə bilər. Məsələn: “Bu işdə hər şey mırtıldanmadır, nə olacağı bəlli deyil.”

Etimalogiyasına gəldikdə isə, “mırtıldanma” sözü türk dillərindəki “mırt” kökünə əsaslanır. “Mırt” qədim türk dillərində “ağızdan zəif səs çıxarmaq”, “pıçıldamaq” mənalarında işlənmişdir. “Mırtıldanma” sözünün əmələ gəlməsində “-la(n)-”, “-ma” əlavələri iştirak etmişdir ki, bu əlavələr hərəkət və hal bildirən işarələrdir. Beləliklə, “mırtıldanma” sözü fonetik olaraq səsin zəifliyi, qeyri-aydınlığı ilə bağlı olaraq mənasını daşıyır və bu mənada “pıçıldanma”, “inilti ilə danışma” kimi sözlərlə sinonim ola bilər, lakin bu sinonimlərdən səs xüsusiyyətinin təsvirinə görə fərqlənir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz