Mucullanmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası "yanıb yığılmaq, büzüşmək, yığılmaq"dır. Lüğətlərdə verilən bu qısa izah, sözün əhatə etdiyi semantik sahəni tam əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş izahı aşağıdakı kimidir:
Mucullanmaq, əsasən istilik təsirinə məruz qalan cisimlərin, xüsusilə də bitki və ya heyvan mənşəli materialların, həcm itirməsi, quruması və büzüşməsi nəticəsində kiçilməsi və yığılması prosesini bildirir. Bu proses, həmin materialın daxilində olan suyun buxarlanması və ya digər mayenin azalması ilə müşayiət olunur. Yəni, mucullanma sadəcə "yığılmaq" deyil, bu yığılmanın səbəbinin istilik və ya maye itkisi ilə bağlı olduğunu vurğulayır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "mucul" kökünün "büzüşmək", "yığılmaq" mənalarını ifadə etdiyini görərik. "-lanmaq" əlavəsi isə prosesi bildirir. Beləliklə, mucullanmaq sözü, bu kökün mənasını genişləndirərək, istilik təsirinin nəticəsində baş verən yığılma prosesini ifadə edir.
Cümlə içində istifadəsi nümunələri:
- Günəş altında uzun müddət qalan pambıq mucullanmışdı.
- Odun qızdırılan dəmir mucullanıb, qısalmışdı.
- Quruduqca meyvələr mucullanıb, qırışmışdı.
- Yüksək temperaturun təsiri ilə bitki toxumaları mucullanmışdı.
Göründüyü kimi, "mucullanmaq" feli müxtəlif kontekstlərdə, istilik və ya maye itkisinin səbəb olduğu yığılma və büzüşmə prosesini təsvir etmək üçün işlədilə bilər. Yalnız "yanmaq" mənası ilə məhdudlaşdırmaq düzgün deyil. Sözün daha geniş və dəqiq mənasını anlamaq üçün, prosesin əsas səbəbi və nəticəsi nəzərə alınmalıdır.