Mürəxxəs (ər. مَرْخَصٌ - mərxus) sifəti ərəb dilindən götürülmüşdür və əsas mənası "azad edilmiş", "izin verilmiş", "rəsmən icazə almış" deməkdir. Lüğətlərdə verilən "rüsxət verilmiş, izin almış, azad edilmiş; azad, izinli, rüsxətli" tərifi sözün əsas mənasını əhatə etsə də, daha geniş və dəqiq bir izah tələb edir.
Mürəxxəs sözü, bir fəaliyyətə, yerə və ya vəziyyətə dair rəsmi və ya qeyri-rəsmi icazə və ya azadlıq verildiyini bildirir. Bu icazə, müəyyən bir qayda, qanun və ya şəxsin iradəsindən irəli gələ bilər. Sözün işlənməsində vacib olan nöqtə, həmin icazənin qəbul edilmiş, rəsmiləşdirilmiş və ya qüvvədə olduğunun vurğulanmasıdır. Sadəcə olaraq “izinli” olmaqdan fərqli olaraq, “mürəxxəs” daha rəsmi və konkret bir icazəni ifadə edir.
Məsələn, "Mürəxxəs əsgər" ifadəsi, hərbi xidmətdən müvəqqəti və ya daimi olaraq azad edilmiş əsgəri, "Mürəxxəs səfər" ifadəsi isə rəsmi olaraq icazə verilmiş bir səfəri, "Mürəxxəs məhsul" ifadəsi isə satışı üçün lazımi icazələri almış məhsulu bildirir. Söz, əsasən şəxs sonluqları ilə işlənsə də, müxtəlif isim və fellərlə birlikdə işlənməklə fərqli mənalar da ifadə edə bilər.
Qısaca olaraq, “mürəxxəs” sadəcə “izinli” olmaqdan daha çox, bir işin, hərəkətin və ya vəziyyətin qanuni və ya rəsmi olaraq icazə verildiyini, azad edildiyini və ya rəsmiləşdirildiyini bildirir. Bu baxımdan, “rüsxətli” və ya “azad” sözlərindən daha dəqiq və çoxmənalı bir ifadədir. Sözün mənasının tam dərk edilməsi üçün cümlədəki işlənməsinə diqqət yetirilməlidir.