Mütəfəkkir [ər.] is. Dərin fəlsəfi düşüncəyə, məntiqi təhlil qabiliyyətinə və orijinal ideyaların yaradılmasına malik olan, elmi və ya fəlsəfi sahələrdə əhəmiyyətli töhfələr verən şəxs. Mütəfəkkir, sadəcə dərin fikirlərə sahib olmaqla kifayətlənməz; o, bu fikirləri sistemli şəkildə ifadə edər, yeni konsepsiyalar ortaya qoyar, mövcud bilikləri yenidən nəzərdən keçirər və insan düşüncəsinə əhəmiyyətli təsir göstərərək, cəmiyyətin intellektual inkişafına töhfə verər.
Sözün mənşəyinə nəzər salsaq, "mütəfəkkir" sözünün kökü ərəb dilindəki "fəkr" (فكر) felindən törədiyini görərik. "Fəkr" "düşünmək", "fikirləşmək", "düşüncə" mənalarını ifadə edir. "Mü-" ön əlavəsinin isə "davamlı olaraq", "daima" kimi mənaları vardır. Beləliklə, "mütəfəkkir" sözü hərfi mənada "davamlı olaraq düşünən", "daima fikirləşən" mənasını verir. Ancaq müasir istifadədə bu söz daha geniş və dərin bir mənaya malikdir. Sadəcə düşünməkdən deyil, orijinal, dərin və yaradıcı düşünməkdən, eləcə də bu düşüncələrin cəmiyyətə töhfə verəcək şəkildə ifadə olunmasından bəhs edir.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- Qədim yunan mütəfəkkirləri insan düşüncəsinin inkişafına böyük təsir göstərmişlər.
- Böyük mütəfəkkir və şair Nizami Gəncəvi öz əsərləri ilə Azərbaycan ədəbiyyatına zənginlik qatmışdır.
- Müasir dövrdə də öz sahələrində yeniliklər yaradan bir çox mütəfəkkir var.
- Onun mütəfəkkir olması təkcə kitab oxuması ilə deyil, həm də ətraf aləmi dərinliklə analiz etməsi ilə özünü göstərirdi.
Göründüyü kimi, "mütəfəkkir" sözü yalnız filosofları deyil, elmi, ədəbi, incəsənət və digər sahələrdə dərin düşüncə və orijinal yanaşma ilə seçilən hər bir şəxsi təsvir etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu söz hörmət və ehtiram ifadə edir və həmin şəxsin intellektual qabiliyyətinə və cəmiyyətə verdiyi töhfələrə işarə edir.