Nakəs sözü fars dilindən keçmişdir və əsasən sifət kimi işlənir, lakin bəzi hallarda isim kimi də istifadə oluna bilər. Lüğətlərdə əks olunan "şərəfsiz, yaramaz, alçaq, rəzil" mənaları sözün ümumi mənasını əhatə edir, lakin bununla kifayətlənmək yetərli deyil. Daha dəqiq və geniş məna təhlili üçün kontekstin nəzərə alınması vacibdir.
Nakəs, əxlaqi cəhətdən aşağı, pis əməllər törədən, namərd və vicdansız insanı ifadə edir. Sadəcə "yaramaz" sözündən fərqli olaraq, "nakəs" daha ağır bir ittihamı özündə ehtiva edir və şəxsin daxili keyfiyyətlərinə, əxlaqi prinsiplərinin olmamasına işarə edir. "Şərəfsiz", "alçaq", "rəzil" kimi sinonimlər bu mənanı daha da dəqiqləşdirir. Məsələn, "nakəs əməl" ifadəsi pis, qınağa layiq olan hərəkəti bildirir.
İstifadə nümunələrinə gəldikdə, "Nakəs adam danışıqnan saz olu" ifadəsi nakəsin sözünün və əməlinin uyğunsuzluğunu, yalançılığını və ikiüzlülüyünü vurğulayır. "Kərəmdən kəm, səxavətdən az olu" isə nakəsin xeyirxahlıqdan, səxavətdən məhrum olduğunu, qəddar və tamahkar olduğunu göstərir. Bu nümunələr, "nakəs" sözünün həm insanın xarakterini, həm də əməllərini təsvir etmək üçün işlədildiyini göstərir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "nakəs" sözü müasir Azərbaycan dilində daha az işlədilir və daha çox ədəbiyyatda, xüsusilə də klassik əsərlərdə rast gəlinir. Müasir dilin leksikasında onun yerini "şərəfsiz", "namərd", "alçaq", "rəzil", "pis", "yaramaz" kimi sinonimlər tutmuşdur. Ancaq sözün köhnəliyi onun mənasının zənginliyini və ifadə gücünü azaltmır.