Naqafillik (is.) Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir söz olub, əsasən gözlənilməzliyi, qəfilliyi və ani baş verməni ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "gözlənilməzlik, naqahanlıq; gözlənilməz olma" kimi qısa şəkildə izah edilməsinə baxmayaraq, naqafillik daha çox mənfi kontekstdə, xoşagəlməz və ya istənilməyən bir hadisənin gözlənilmədən baş verməsi mənasını verir. Bu, hadisənin sürprizliyini və insanın ona hazırlaşma imkanının olmamasını vurğulayır. Gözlənilməzlik ümumi bir termin olaraq həm müsbət, həm də mənfi mənalarda istifadə oluna bilər, lakin naqafillik daha çox mənfi konnotasiyaya malikdir.
Naqafilliyin etimologiyası barədə dəqiq məlumat yoxdur, lakin türk dillərindəki "na-" (inqar, menfi əlavə) və "qafillənmək" (diqqətsiz olmaq, hazırlıqsız olmaq) fellərindən törəmə ola bilər. Yəni, "qafilliyin olması", "qafildə tutulma" kimi bir məntiqi izahı var. Bu izah, sözün mənfi kontekstdə istifadəsini daha aydın şəkildə göstərir.
Cümlə içərisində istifadəsi nümunələri:
- Onun gəlişi tam bir naqafillik idi; heç kim gözləmirdi.
- Qəfil baş verən qəza, böyük bir naqafillik idi.
- Ölümün naqafilliyi insanı hər an düşüncəyə salır.
- Sınaq imtahanının naqafilliyi şagirdləri çətin vəziyyətə saldı.
- İş yerindəki dəyişikliklər xoşagəlməz bir naqafillik oldu.
Göründüyü kimi, "naqafillik" sözü müxtəlif hadisələri təsvir etmək üçün, əsasən gözlənilməz və istənilməyən hadisələrin vurğulanması üçün istifadə olunur. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq incə fərqlər göstərə bilər, amma əsas mənası hər zaman qəfillik və hazırlıqsızlıqdır.