Navar sözü Azərbaycan dilində, əsasən, heyvanların yük daşıması zamanı istifadə olunan bir əşyanı ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "heyvanı yüklədikdə belinə qoyulan içi küləşlə doldurulmuş torba; yəhəraltı" kimi tərif olunsa da, bu tərif sözün mənasının bütün incəliklərini əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş bir izah verək.
Navar, yəhər altına, heyvanın belinə qoyulan və yükü daha rahat və bərabər şəkildə daşımasına kömək edən, içi ümumiyyətlə, saman, ot və ya digər yumşaq materiallarla (küləş yalnız ənənəvi bir nümunədir) doldurulmuş bir torbadır. Onun əsas funksiyası yükün heyvanın belinə vurduğu təzyiqi azaltmaq, belinə zərər verməmək və yükün daha sabit daşınmasını təmin etməkdir. Yəni, navar sadəcə bir torba deyil, yük daşıma prosesində əhəmiyyətli bir vasitədir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, ehtimal ki, farsca köklərdən gəlir. Ancaq bu sahədə daha dərin araşdırmalar aparılmalıdır. Navarın əsasən kənd təsərrüfatında, heyvanlar vasitəsilə yük daşınmasında istifadə olunduğu nəzərə alınmalıdır. Bu səbəbdən, sözün leksik əlaqələri də əsasən bu sahə ilə bağlıdır. Məsələn, "yəhər", "küləş", "yük", "heyvan" kimi sözlərlə tez-tez birlikdə işlənir.
Cümlə içərisində navar sözünün necə işləndiyi nümunələri:
- Əkinçinin eşşəyinin belinə qoyduğu navar samanla dolu idi.
- Yükü navarın içində bərabər payladı ki, heyvan yorulmasın.
- Köhnə navar artıq istifadəyə yararlı deyildi, onu yenisi ilə əvəz etməli idi.
- Yəhərin altına navarı qoyduqdan sonra, yükü yavaş-yavaş yerləşdirdi.
Beləliklə, navar sözünün tərifi sadəcə "içi küləşlə dolu torba" deyil, heyvanların yük daşıma prosesində əhəmiyyətli bir vasitə olaraq, yükün bərabər paylanmasını və heyvanın rahatlığını təmin edən, yəhərin altına qoyulan yumşaq dolgulu torbadır.