Şəfiq sözü ərəb mənşəlidir ("شفيق" - šafīq) və əsasən "şəfqətli", "mərhəmətli", "ürəyi yumşaq", "həssas" mənalarında işlənir. Lüğətlərdə verilən tərif kifayət qədər qısa və ümumidir. Daha geniş izah etmək üçün sözün kontekstə bağlı olaraq nüanslarını da nəzərə almaq lazımdır.
Şəfqət, yalnızca kədərlənmək, acımaq deyil, həm də bu hisslərin hərəkətə keçməsidir. Şəfiq olan kəs başqasının əzabını, kədərini öz əzabı kimi hiss edir və bu hisslərin təsiri altında həmin şəxsə kömək etmək üçün aktiv addımlar atır. Ona görə də, "ürəyi azik" ifadəsi tam mənasını əks etdirmir. Çünki "ürəyi azik" daha çox emosional zəiflik, duyğusal həssaslıq ifadə edir, halbuki "şəfiq" aktiv hərəkətə meyilliliyi də ehtiva edir.
Misal üçün, verilmiş şeir misrasında "Rəfiq çox ki, şəfiq oldu, yol iraq gərək" ifadəsində "şəfiq" sözü dostun (rəfiqin) mərhəmətli, köməkçi və həssas olduğunu bildirir. Uzaq yola düşən bir dostun köməksizliyini hiss edən rəfiq onunla yola düşmək qərarına gəlir. Bu, sadəcə "ürəyi azik" olmaqdan xeyli fərqlənir. Şəfiqlik aktiv bir yardım, kömək əzmini əks etdirir.
Sözün sinonimləri arasında "mərhəmətli", "rəhmli", "həssas", "şəfqətli", "mülayim" kimi sözləri göstərmək olar, lakin heç biri tam olaraq "şəfiq"in bütün mənasını əhatə etmir. Hər bir sinonimin özünəməxsus nüansları və istifadə sahələri var.
Qısaca, "şəfiq" sözü, dərin həssaslıq, başqasının əzabına qarşı duyulan kədər və bu kədərin kömək, yardım əzminə çevrilməsini ifadə edən bir söz olaraq daha dəqiq təsvir edilə bilər.