Şərhçi sözü Azərbaycan dilində geniş işlənən və müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunan bir termindir. Lüğətlərdə əsasən "yazı, hadisə və s.-ni şərh edən şəxs; kommentator" kimi təqdim olunsa da, bu tərif onun bütün mənalarını tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir izah aşağıdakı kimidir:
Etimoloji baxımdan, "şərh" felindən törəmiş "şərhçi" sözü, "şərh etmək" hərəkətini yerinə yetirən şəxsi ifadə edir. "Şərh etmək" isə bir mətnin, hadisənin, əsərin və ya fikrin mənasını, əhəmiyyətini, əlaqələrini, mənşəyini və ya müxtəlif aspektlərini açıqlamaq, izah etmək, təhlil etmək və ya qiymətləndirmək deməkdir. Beləliklə, şərhçi sadəcə bir hadisəni danışan deyil, onu dərk etmək üçün lazımi kontekstdə təqdim edən və dərinliklə analiz edən şəxsdir.
Mənəvi baxımdan, şərhçinin obyektivliyi və peşəkarlığı önəmlidir. O, öz şəxsi fikirlərini və qərəzliyini geriyə qoymalı, mənbələrə istinad etməli və mümkün qədər obyektiv bir şəkildə məlumatı təqdim etməlidir. Ancaq bu, şərhçinin özünün tənqidi düşüncə və təhlilinə maneə yaratmır. Əksinə, yaxşı bir şərhçi məlumatı analiz edərək öz dəyərləndirməsini və nəticələrini oxucu ilə bölüşür.
İstifadə sahələrinə gəldikdə, "şərhçi" sözü müxtəlif sahələrdə istifadə olunur:
- Kütləvi informasiya vasitələri: Televiziya və radio verilişlərində hadisələri şərh edən şəxslər (məsələn, siyasi şərhçi, idman şərhçisi).
- Ədəbiyyatşünaslıq: Ədəbi əsərləri təhlil edən, mənasını açıqlayan alimlər.
- Din: Müqəddəs kitabları və dini mətnləri şərh edən ilahiyyatçılar.
- Hüquq: Qanunları və qərarları şərh edən hüquqşünaslar.
- Elmi araşdırmalar: Elmi məqalələri və araşdırmaları şərh edən alimlər.
Cümlə içərisində istifadəsi:
- Televiziya şərhçisi oyunun gedişatını ətraflı izah etdi.
- Ədəbiyyatşünas alim əsərin simvolizmini şərh edən geniş bir məqalə yazdı.
- Siyasi şərhçi hökumətin yeni qərarını tənqidi şəkildə şərh etdi.
- O, Quran ayələrini şərh edən tanınmış bir ilahiyyatçı idi.
Yekun olaraq, "şərhçi" sözü sadəcə bir kommentator deyil, müxtəlif sahələrdə mütəxəssis biliklərini və tənqidi düşüncəsini istifadə edərək məlumatı təhlil edən, izah edən və dəyərləndirən şəxsi ifadə edir.