izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Nurlanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "işıqlanmaq, parlamaq" ifadəsi ilə tam əhatə olunmur. Daha dəqiq və geniş bir izah təqdim etmək üçün mənasını semantik təbəqələrə ayırmaq lazımdır. "Nurlanmaq" əsasən işıq mənbəyindən yayılan nurun (işığın) bir səthə, bir obyektə və ya bir məkana təsir edərək onu parlaq, aydın və şüalı hala gətirməsini ifadə edir. Bu təsir nəticəsində həmin səth, obyekt və ya məkan estetik cəhətdən gözəl, xoş, cazibədar görünür.

Lüğətlərdə verilən "işıqlanmaq" mənası, nurlanmanın daha çox fiziki tərəfini əks etdirir. Lakin "nurlanmaq" metaforik mənalarda da işlənə bilir. Məsələn, bir insanın ruhunun, qəlbinin, düşüncəsinin aydınlaşması, saflaşması, xoşbəxtlik, ümid və inamla dolması da "nurlanmaq" feli ilə ifadə oluna bilər. Bu halda, nur, fiziki işıqdan daha çox, daxili bir parıltı, ruhani bir aydınlıq kimi qəbul edilir.

Misal olaraq, verilən cümlədə ("Üfüqlər bahar günəşinin ilk şəfəqləri ilə nurlanıb aydınlaşır. M.Rzaquluzadə") "nurlanmaq" feli fiziki mənada işlənir. Bahar günəşinin işığı üfüqləri işıqlandırır, parlaq edir, aydınlaşdırır. Ancaq fərqli bir kontekstdə bu feli belə işlətmək olar: "Onun üzü sevincdən nurlanırdı." Bu cümlədə "nurlanmaq", insanın daxili xoşbəxtliyini, sevincini ifadə edir. Fiziki bir işıq yoxdur, ancaq daxili bir parıltı, bir nur var.

Etimoloji baxımdan "nurlanmaq" "nur" sözündən törəmişdir. "Nur" isə ərəb mənşəli bir sözdür və "işıq" mənasını verir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir. "Nurlanmaq" felinin quruluşuna baxdıqda, "-lanmaq" əlavəsinin "nur" sözünə əlavə olunması ilə bir prosesi ifadə etdiyini görürük. Bu proses nurun yayılması, təsiri, əks olunması ilə bağlıdır.

Nəticə olaraq, "nurlanmaq" felinin mənası "işıqlanmaq, parlamaq" ilə məhdudlaşmamalıdır. Həm fiziki, həm də metaforik mənalarda istifadə oluna bilər və kontekstdən asılı olaraq bir səthin, obyektin və ya insanın daxili və xarici parlaqlığını, aydınlığını, gözəlliyini ifadə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz