Oraqlı sifəti, əsas mənası etibarilə "əlində oraq olan, oraqla işləyən" deməkdir. Lakin bu sadə tərif sözün ehtiva etdiyi məna çalarlarını tam əks etdirmir. Dilçilik baxımından daha dəqiq və geniş bir izah vermək üçün aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
Mənşəyi: "Oraqlı" sözü "oraq" sözündən törəmədir. "Oraq" sözünün kökü türk dillərindəki "or" (biçmək, kəsmək) felinə gedib çıxır və əyri bıçaqlı kəsici alət mənasını verir. "-lı" şəkilçisi isə maliklik, "kimdəsə olan" mənasını bildirir. Beləliklə, "oraqlı" sözünün tam mənşəsini anladıqda onun mənasını daha yaxşı dərk edə bilərik.
Mənasının çalarları: "Oraqlı" sözü sadəcə "əlində oraq olan" mənasından başqa, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif məna çalarları da qazana bilir. Məsələn, "oraqlı biçinçi" ifadəsi sadəcə oraqla işləyən biçinçi demək deyil, həm də bu işdə təcrübəli, bu aləti mükəmməl bilən biçinçini ifadə edə bilər. "Oraqlı əllər" ifadəsi isə yalnız əllərdə oraq olması deyil, həm də ağır əmək, zəhmət, yəqin ki, kənd təsərrüfatı ilə bağlı çətin işləri ifadə edə bilər. Hətta poetik mənada "oraqlı ay" ifadəsi kimi metaforik istifadəyə də rast gəlmək mümkündür (ayın orağa bənzər formasını ifadə edir).
Cümlədə işlənməsi: "Oraqlı" sözü müxtəlif cümlələrdə müxtəlif funksiyalarda işlənə bilər:
- Sifət kimi: "Oraqlı biçinçi tarlaya çıxdı." (əsas məna)
- Təsviri vəzifədə: "Oraqlı əlləri ilə toxumu səpdi." (əmək, zəhmət mənası)
- Metaforik olaraq: "Qaranlıq göydə oraqlı ay parıldayırdı." (şəkil, forma mənası)
Nəticədə, "oraqlı" sözünün mənası statik deyil, kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Yuxarıdakı izah, sözün mənşəyini, məna çalarlarını və cümlədə işlənmə formalarını nəzərə alaraq daha geniş və dəqiq bir təsvir verir.